Yüz yılı aşkın bir süredir İstanbul’u doğu-batı doğrultusunda birbirine bağlayan banliyö hattı, Marmaray projesi çerçevesinde yenilenerek bugün (13 Mart 2019) hizmete girdi.
Yenilenen hattın eskisine göre en önemli farkı, kentin Avrupa yakasında Sirkeci’de, Anadolu yakasında ise Haydarpaşa’da sonlanmıyor oluşu.
Marmaray projesi çerçevesinde önceki yıllarda yapımı tamamlanan boğaz tüp geçidi sayesinde trenler, İstanbul’un iki yakasını doğrudan birleştiriyor.
Bu sayede aslında bir taşla iki kuş vurulmuş oluyor.
Hem iki yaka arasında İstanbul içi tren ulaşımı birleştirilip hızlandırılıyor, hem de İstanbul – Ankara arasındaki hızlı tren hattı, kentin Avrupa yakasına geçerek Halkalı’ya kadar uzanıyor.
Hızlı Tren ile İstanbul – Ankara Arası Kaç Saat?
Hızlı tren seferlerinin İstanbul – Ankara arasındaki mesafeyi ne kadarlık bir sürede kat edeceği TCDD tarafından açıklandı.
Buna göre; Halkalı’dan sabah saat 06:15’te kalkacak tren, Ankara Garı’na saat 11:31’de varacak. Yani toplam seyahat süresi sadece 5 saat 16 dakika olacak.
Aynı hesabı İstanbul’un Anadolu yakası için yaptığımızda aynı tren, mesela, Söğütlüçeşme’den saat 07:02’de kalkacak. Yani buradan binen bir yolcu, 4 saat 29 dakika sonra Ankara’da olacak.
Burada gözümüze çarpan tek dezavantaj, iki şehir arasında her gün icra edilecek sekiz seferin sadece iki tanesinin Avrupa yakasına geçecek olması.
Tren Bileti Kaç Para?
İstanbul Halkalı – Ankara Gar arasındaki hızlı tren bilet fiyatları, Economy Class 80 TL ve Business Class 116 TL olarak belirlenmiş.
Söğütlüçeşme – Ankara Gar arasındaki bilet fiyatları ise sırasıyla 71 ve 103 TL.
Yani yeni açılan İstanbul – Ankara hızlı tren hattındaki tek yön bilet fiyatlarının son derece uygun olduğunu söyleyebiliriz.
Business Class’ta yemek ikramı yapıldığını ve bunun oldukça lezzetli olduğunu da unutmadan ekleyelim.
Yeni Havalimanı’nın İstanbul Kent Merkezine Uzaklığı
Bilindiği üzere, İstanbul Yeni Havalimanı’nın 7 Nisan 2019 tarihinden itibaren tam kapasiteyle çalışması bekleniyor.
Yani 7 Nisan’dan sonra İstanbul’dan Ankara’ya uçakla gitmek isteyen bir kişi, ya yeni havalimanını ya da Sabiha Gökçen Havalimanı’nı kullanmak durumunda.
İstanbul’dan Ankara’ya gitmek isteyen iki farklı kişi düşünelim.
Bir tanesi Bakırköy’de, diğeri Kadıköy’de oturuyor olsun.
Bu kişiler Atatürk Havalimanı’ndan yapılan bir seferle Ankara’ya gidecek olsalar, havalimanına çok kısa bir sürede kolayca ve bir çok alternatifle ulaşmaları mümkün.
Ancak yeni havalimanı için aynı şeyi söylemek son derece güç.
Bakırköy’den yola çıkacak bir kişinin yeni havalimanına ulaşmak için 50 km mesafeyi ve en az 1 saatlik süreyi göze alması gerekiyor.
Kadıköy’deki yolcu için de durum çok farklı değil. Yaklaşık 60 km ve 1 saatlik ulaşım süresi, Kadıköy için de geçerli.
Tabii bu noktada, bu mesafedeki taksi ücretinin 150 TL civarında olduğunu hatırlatmakta fayda var.
Yeni havalimanına kendi otomobiliyle gidecekler için de günlük otopark ücretinin 63 TL olduğunu belirtelim. Ayrıca Kuzey Marmara otoyolu ve buna bağlı diğer yolların da ayrıca ücretlendirildiğini hesaba katmak gerekiyor.
Kapıdan Kapıya Toplam Seyahat Süresi
İstanbul – Ankara hattındaki uçak & hızlı tren rekabetini iki açıdan ele alabiliriz.
Bunlardan ilki, kapıdan kapıya olan toplam seyahat süresi.
İstanbul nüfusunun çok büyük bir çoğunluğunun yaşadığı güney kesimden yeni havalimanına seyahat süresini 1 saat olarak kabul edebiliriz.
Terminal binasının çok büyük olması sebebiyle, iç hatlar için uçuş saatinden 1,5 saat önce havalimanında olmak gerekecektir.
Özellikle iç hat uçuşlarının kullanacağı üçüncü pist henüz inşa edilmediğinden, yeni havalimanında terminalin doğusundan hareket eden uçakların kalkış öncesi yerde geçirdiği süre, şu anki boş durumda dahi 25-30 dakikayı buluyor. Bu süre, havalimanının tam kapasiteyle çalışmaya başlamasıyla birlikte 45 dakikayı bulabilir.
İstabul – Ankara arasındaki uçuşu 45 dakika kabul edebiliriz.
Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan, kent merkezine olan süreyi de 1 saat olarak hesaba katabiliriz.
Neticede İstanbul’dan Ankara’ya uçakla gitmeye niyetlenen bir kişi toplamda 5 saati gözden çıkarmak zorunda.
Aynı hesabı hızlı tren için yaptığımızda, hem kalkış hem de varış noktasında istasyona/dan ulaşım için yarımşar saat hesaplıyoruz.
Buna 5 saatlik tren yolculuğunu da eklediğimizde, İstanbul – Ankara tren yolculuğunun kapıdan kapıya toplam 6 saatte tamamlandığını söyleyebiliriz.
Ulaşım Maliyeti
İstanbul – Ankara hattındaki uçak & hızlı tren rekabetini etkileyen ikinci unsur, toplam seyahat maliyeti.
Sabah erken saatlerde Atatürk Havalimanı’ndan ve dolayısıyla yeni havalimanından Ankara’ya yapılan seferlerde 200 TL’nin altında bir ücrete rastlayamadık.
Buna hem İstanbul hem de Ankara’daki taksi parasını da eklediğimizde, tek yön için ulaşım masrafı 450-500 TL arasına çıkıyor.
Havalimanı – kent merkezi arasındaki ulaşımı taksi yerine otobüsle yaparım diyorsanız, bu maliyet 250-300 TL arasına inecektir. Ancak tabii böyle bir durumda, toplam ulaşım süresinin ciddi bir biçimde uzayacağını da söylememiz gerekiyor.
Buna karşılık hızlı tren bileti fiyatı, yukarıda da belirttiğimiz üzere 80 – 120 TL arasında değişiyor. Buna taksi ücretini dahil etsek bile tek yöndeki ulaşım maliyeti en fazla 150-200 TL civarına yükselecektir.
Anadolu Yakası, Ankara’ya Trenle Gidecek
Doğrusunu söylemek gerekirse, aynı hesabı İstanbul’un Anadolu yakası için yapmaya gerek duymuyoruz.
Zira Sabiha Gökçen Havalimanı’na komşu semtlerde ikâmet edenler dışında Anadolu yakasında yaşayanlar Ankara’ya artık, hızlı trenle gitme imkânına sahip olacaklar.
Dünyadaki Örnekler
Hızlı tren – uçak rekabetini 2007 yılından beri Havayolu 101’de bir çok kez ele aldık.
Özellikle Asya ve Avrupa’da ön plana çıkan çok hızlı tren sistemleri, gerek bilet fiyatı ve gerekse “kapıdan kapıya” seyahat süresi bakımından, uçak yolculuğu ile başa baş rekabet eder noktaya geldi.
Uçakla seyahat tek başına daha hızlı gibi görünse de, gerek havalimanlarının şehir dışında bulunması ve gerekse güvenlik, bagaj teslimi gibi prosedürlerin uçağa biniş sürecini uzatması, kısa mesafeli iki nokta arasındaki seyahat biçimi tercihinin demir veya kara yolu lehine ağırlık kazanmasına yol açıyor.
Buna ilave olarak, tren istasyonlarının genelde kent merkezlerinde bulunması, yolcuların tercihini bu yönde yapmasını teşvik eden unsurlardan bir diğeri.
500 km’ye kadar olan mesafelerde hızlı trenin, uçağa göre ciddi bir zaman avantajı bulunuyor. 500 – 1000 km arasındaki mesafelerde de, hızlı tren – uçak arasında mücadele devam ediyor.
1.000 km’nin üzerindeki mesafelerde ise uçakla seyahat süre açısından çok daha mâkul bir imkân sunuyor.
İstanbul – Ankara arasındaki durumun bir benzeri, bundan yaklaşık 40 sene önce Fransa’da yaşanmıştı.
Fransa’nın iki önemli kenti Paris ve Lyon arasında hızlı tren seferleri (TGV) 1981 yılında başlatılmıştı.
450 km’lik bu mesafeyi iki saatte kat eden TGV, havayolu trafiğinde %40’a varan azalma yaşanmasına sebep olmuştu.
Air France çok ciddi boyutta zarar eden bu hattı, bir süreliğine kapatmak zorunda bile kalmıştı. (Şu anda bu hatta günde 5 uçak seferi yapılıyor)
Hızlı tren sisteminin benzer etkileri, 1990’lı yıllarda İspanya’da da yaşanmıştı.
Madrid – Seville arasında hizmete giren hızlı tren, bu hattaki uçak yolcusu sayısında %60’a varan oranda gerileme yaşanmasına sebep olmuştu.
Arz Edilen Kapasite
Hızlı tren – uçak rekabetine bir de pazara arz edilen koltuk kapasitesi açısından bakmamız gerekiyor.
IST ve SAW havalimanlarından Ankara’ya yapılan seferlerde tek yönde yaklaşık 8.000 koltuk arz ediliyor.
Buna karşılık bir hızlı tren setinde 400 civarında koltuk bulunacağı belirtiliyor. Yani günde sekiz sefer yapılacağını düşünürsek, hızlı trenin sunacağı kapasite, uçağın aynı hatta sunduğunun yarısından daha az.
Hızlı trenin sadece uçaktan değil, karayolu ile ulaşımdan da yolcu çalacağını varsayarasak, bu kapasitenin yetersiz kalacağını söyleyebiliriz.
Ankara Hattı, Transfer Yolculara Hizmet Verir
Şu an için THY, Atatürk Havalimanı’ndan Ankara’ya günde tam 22 sefer yapıyor.
Ankara bu bakımdan, THY’nin en işlek hattı niteliğini taşıyor.
Benzer durum Pegasus için de geçerli. Pegasus’un Ankara seferleri günde 11’i buluyor. Sabiha Gökçen’den THY ve Anadolujet’in de bir o kadar Ankara uçuşu bulunuyor.
Yani İstanbul ile Ankara arasında her gün 45 civarında uçak seferi düzenleniyor. (Gidiş-dönüş hesaplarsak 90)
Yukarıda da değindiğimiz üzere, hızlı trenin getireceği yeni kapasite, pazardaki mevcut talebi karşılamaktan oldukça uzak.
Bununla birlikte, İstanbul ile Ankara arasındaki uçak yolcularının yarısına yakın bir bölümünün transfer yolcu olduğunu gözden kaçırmamak gerekiyor. (Ör: Ankara – İstanbul – Londra veya tam tersi)
Bu çerçevede mevcut resme baktığımızda ise gerek yeni havalimanı ve gerekse Sabiha Gökçen Havalimanı ile Ankara arasındaki uçuşlar çok büyük oranda, iç/dış transfer yolculara hizmet verecek gibi görünüyor.
Buna bir de, her iki havalimanının yakınlarında oturan Ankara yolcuları ile gecenin ilerleyen saatlerinde seyahat etmek zorunda kalanları dahil edebiliriz. (Son hızlı tren seferi saat 19:00 civarında hareket ediyor)
Bakalım havayolu şirketleri, şimdiye kadar kendilerini pek etkilemeyen hızlı tren rekabetine karşı neler yapacaklar?