Türk Hava Yolları’nın (THY) her yeni uçak siparişi duyurulduğunda, sorulan soruların başında şu gelir:
“THY neden A380 satın almıyor?”
Geçtiğimiz Cuma gecesi açıklanan Boeing 787 ve Airbus A350 siparişinden sonra da aynı soru gündeme geldi.
THY, 25’i kesin 5’i opsiyon toplam 30 adet Boeing 787-9 ve 25’i kesin, 5’i opsiyon toplam 30 adet Airbus A350-900 tipi uçak için sipariş verirken, A380 değerlendirmeye dahi alınmamıştı.
Aslına bakarsak Airbus, A380 satabilmek için çok uzun zamandır THY ile görüşmekteydi.
Uçak daha resmen yolcu seferlerine bile başlamamışken, Airbus’un satış temsilcileri, THY yönetimini A380 siparişi vermeleri konusunda ikna etmeye çalışmaktaydı.
Hatta 29-30 Ekim 2007 tarihlerinde bir test uçağı İstanbul’u ziyaret etmiş; THY yöneticileriyle birlikte İstanbul – Ankara arasında bir deneme uçuşu gerçekleştirmişti.
Neredeyse 15 senelik bir hikâyesi olan bu iş neden böyle sonuçlandı? THY neden hiç A380 siparişi vermedi ve belki de bundan sonra da hiç vermeyecek?
Aslında bu sorunun cevabı çok net:
Airbus A380, THY’nin iş modeline uymuyor.
Koltuk Kapasitesi
THY her gün yaklaşık 1.400 sefer icra ediyor. Ve bu seferlerin neredeyse %95’i, sekiz saatten kısa uçuşlardan oluşuyor.
A380 gibi bir uçağı kısa-orta menzilli hatlarda kullanmak kârdan çok zarar getiriyor.
THY, filosundaki en büyük uçak olan Boeing 777’lerde 349 koltukluk bir kapasiteyi tercih etmiş durumda. A380’lere ise 500 civarında koltuk yerleştirmek mümkün. Hatta en büyük A380 kullanıcısı olan Emirates, iki sınıflı düzende bu uçağa tam 615 koltuk koydu.
Dolayısıyla, gerek kısa-orta ve gerekse uzun menzilli hatlarda bu uçağı doldurmak pek de kolay değil. Ve boş kalan her koltuk, çöpe atılmış bir kapasite demek.
Bu çerçevede bakıldığında THY; Pekin gibi, Los Angeles gibi yolcu ve kargo doluluk oranı yüksek hatlardaki uçuşlarını Boeing 777 ile icra ederken, aynı oranda dolu olmayan uzun menzilli hatlarda yeni sipariş verdiği Airbus A350 ve Boeing 787 tipi uçaklarını kullanabilir.
Kargo Kapasitesi
A380’in en dezavantajlı özelliklerinden bir tanesi, o koca cüssesi ve yolcu kapasitesiyle pek de uyumlu olmayan kargo hacmi.
A380’in kargo taşıma kapasitesi 184 m³.
Buna karşılık, THY’nin filosunda önemli bir yer tutan Boeing 777-300ER tipi uçakların kargo kapasitesi 201 m³.
İki uçak arasındaki bu kargo kapasitesi farkına bir de yolcu bavullarını ekleyelim. 500 yolcunun olduğu bir A380’deki yolcu bavulu sayısının, 349 kişinin seyahat ettiği bir Boeing 777’ye nispeten çok daha fazla olacağı ve kargo taşıması için uçakta daha az yer kalacağı açıkça görülmekte.
THY’nin bazı Amerika ve Çin hatlarının kargo geliri sayesinde kâr ettiği düşünüldüğünde, yukarıda belirttiğimiz bir kaybın ne denli tahammül edilemez olduğ daha net bir biçimde anlaşılıyor.
Zaten hava kargo işinin lider firmalarından olan Cathay Pacific tarafından yıllar önce yapılan bir değerlendirmede A380, kargo hacmi sebebiyle yetersiz bulunmuştu.
Satın Alma Maliyeti
2018 yılı liste fiyatlarına göre bir A380’in bir havayolu şirketi için maliyeti 445 milyon USD. Buna karşılık, THY filosunun amiral gemisi Boeing 777-300ER’ın liste fiyatı 361 milyon USD.
Yani A380’i tercih edecek bir havayolu şirketi, daha işin başında çok ciddi bir fiyat farkını göze almak durumunda.
Çok değil, bundan daha bir kaç hafta önce IAG CEO’su Willie Walsh yaptığı bir açıklamada, A380’in fiyatının çok pahalı olduğunu ve ancak Airbus’ın agresif bir fiyatlama politikası gütmesi durumunda, dünyanın en büyük yolcu uçağı için yeni sipariş verebileceklerini belirtmişti.
Yani halihazırda filosunda A380 bulunan şirketler dahi, yeni sipariş verme noktasında fiyat açısından temkinli bir yaklaşım içerisinde.
İşletme Maliyeti
Eğri oturup doğru konuşmak lazım. A380 her ne kadar son derece sıra dışı bir yapıya sahip olsa da neticede eski nesil bir uçak.
Motorları, motor sayısı ve gövde üretiminde kullanılan malzeme, hem işletme hem de bakım maliyetlerini yukarı çekiyor.
Günümüzde artık hiç bir havayolu şirketi, mecbur kalmadıkça dört motorlu uçak kullanmak istemiyor.
Bu gerçeğin farkında olan Airbus, 2017 yılının yaz aylarında yaptığı bir duyuruyla, A380’i güncelleyeceğini açıklamıştı.
A380’in Geleceği
A380, son beş yıldır Emirates dışında neredeyse hiç bir havayolu şirketinden yeni sipariş alamadı.
Bu durum, A380 üretiminin geleceğine ilişkin yoğun soru işaretleri oluşmasına yol açtı.
Süper jumbonun üretiminin duracağına dair 2014 yılında başlayan tartışmalar ancak, Emirates’in geçtiğimiz Ocak ayında verdiği sipariş sözüyle bir nebze olsun yatışmıştı.
Bununla birlikte, Emirates dışında hiç sipariş gelmemesi ve lansman kullanıcısı konumundaki Singapore Airlines’ın, 10 yaşını dolduran A380’leri iade etmeye başlaması, A380’in ikinci el fiyatının da düşmesine yol açtı.
Tabii süper jumbonun geleceğine dair oluşan şüpheler, bir çok şirketi yeni sipariş vermekten uzak tutuyor.
Yine THY’ye dönecek olursak; Boeing 777 ile yola devam etmek istendiği takdirde, THY’nin önünde Boeing 777X gibi güncellenerek daha da verimli hale getirilmiş bir uçak seçeneği de mevcut.
Boeing 777X modellerinin, 2020 yılında resmen hizmete girmesi bekleniyor.
THY Neden A380 Satın Almıyor?
Neticede, bayrak taşıyıcı hüviyetindeki havayolu şirketlerinin sırf ülke prestiji açısından büyük uçak satın alma dönemi çok geride kaldı.
Özellikle maliyeti böylesine yüksek uçakların tercihinde ticarî mülahazalar öne çıkıyor. Son 15 yıl içerisinde filo büyüklüğünü neredeyse 6 katına çıkaran ve bu yüzden sürekli bir biçimde yeni uçak satın alan THY’nin ilgili birimlerinin bu konuda son derece uzmanlaşmış olduğunu da belirtmeden geçmeyelim.
Bu çerçevede bakıldığında, çok radikal bir değişiklik olmadığı müddetçe, THY’nin önümüzdeki yıllarda da A380 siparişi vermesi pek muhtemel görünmüyor.