ABD Başkanı koltuğuna oturduğu günden bu yana verdiği kararlarla diğer bir çok alanda olduğu gibi sivil havacılık sektörünü de etkileyen Donald Trump, beklendiği üzere, İran’la imzalanmış olan nükleer enerji anlaşmasından çekildiğini açıkladı.
Trump ayrıca, anlaşma öncesi İran’a uygulanmakta olan yaptırımların yeniden başlatılacağını duyurdu.
İşe sivil havacılık açısından baktığımızda, İran’a ambargo kararının en başta Boeing firmasını etkileyeceğini görüyoruz.
Zira İran ile Boeing arasında, uzun süren müzakerelerin ardından 2016 yılının Aralık ayında geniş kapsamlı bir uçak satışı anlaşması imzalanmıştı.
Anlaşmaya göre, Iran Air için satın alınacak toplam 80 adet uçağın 50’si Boeing 737 MAX-8 ve 30’u Boeing 777 tipinde olacaktı.
Boeing 777 siparişi kendi içerisinde 15 adet -300ER ve 15 adet yeni nesil -9 olmak üzere ikiye ayrılacaktı.
Liste fiyatlarına göre 16,6 milyar USD tutarında olan söz konusu sipariş çerçevesindeki ilk teslimatların 2018 yılının Nisan ayından itibaren başlaması bekleniyordu.
Tabii Boeing ile İran arasındaki anlaşma, Trump’ın başkan seçildiği (Kasım 2016), ancak henüz görevi devralmadığı (Ocak 2017) dönemde imzalanmıştı.
Bununla birlikte, Trump’ın başkanlık döneminin hemen başlarında, Nisan 2017’de Boeing bu kez İranlı bir başka havayolu ile, Aseman Airlines’la 30 adet Boeing 737 MAX için el sıkışmıştı.
Bu yüzden, takip eden dönemde uçak teslimatları konusunda hiç bir gelişme yaşanmamıştı.
İran – Airbus Uçak Siparişleri
Uzun yıllar boyunca devam eden ambargo sebebiyle İranlı havayolu şirketlerinin filolarında bulunan uçaklar son derece eski ve bakımsızdı.
2015 yılındaki anlaşmanın hemen ardından İran, yeni yolcu uçağı alım işine girişmişti.
2016 yılının başında Airbus’tan 118 adetlik büyük bir sipariş verilmişti. Bunu, 40 adetlik ATR siparişi izlemişti.
2017 yılının Ocak ayında ilk Airbus A321, Mart ayında A330 ve nihayet Mayıs ayında da ATR 72-600 tipi ilk dört adet uçak, Iran Air tarafından teslim alınmıştı.
Iran Air’in siparişlerindeki toplam uçak sayısı 200’ü geçerken, Aseman Airlines, Zagros Airlines ve Airtour firmalarından gelen siparişlerle birlikte toplam sayı 300’ü almıştı.
Trump’ın Kararı, İran’ın Uçak Satın Almasını Engelleyebilir
Donald Trump, İran’la yapılan nükleer anlaşmadan çekildiklerini açıklarken, Avrupalı liderler anlaşmaya sadık kalacaklarını ve İran’la ilişkilerini mevcut şekliyle devam ettireceklerini bildirdi.
Fakat ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, İran’a uçak satışı için Boeing ve Airbus’a verilen iznin iptal edileceğini duyurdu.
Zira yaptırım uygulanan ülkelere uçak satılabilmesi için, ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı Office of Foreign Assets Control (OFAC) adlı birim tarafından satış lisansı verilmesi gerekiyor.
Önümüzdeki 90 günün ardından İran’a herhangi bir uçak, uçak parçası ve bunlara ilişkin hizmet satışı mümkün olmayacak.
Bu noktada akıllara, “Airbus bir Avrupa firması ve Avrupalı liderler İran’la olan anlaşmanın devam ettirileceğini belirtiyor. Bu durumda ABD nasıl olur da Airbus’ın İran’la olan ilişkilerine karışıyor?” sorusu gelebilir.
Her ne kadar Airbus bir Avrupa firması olsa da ürettiği uçaklarda Amerikan menşeli bir çok parça kullanılıyor.
Dolayısıyla Airbus, ABD’nin yaptırım uyguladığı bir ülkeye normal prosedürler çerçevesinde uçak satamıyor.
Bununla birlikte, Airbus, ABD Hazine Bakanlığı ile yapacağı görüşmeler sonrasında, uçak ihracatı konusunda bir istisna elde edebilir.
Bu gerçekleşirse, en azından Airbus’ın İran’a uçak teslimatları devam edebilir.
Benzer bir istisna Boeing tarafından da elde edilip edilemeyeceğini ise zaman gösterecek.