18 Temmuz 2019 tarihinde ABD’de oldukça ilginç bir buluşma gerçekleşti.
Amerikalı bazı havayollarının CEO’ları ve Qatar Airways CEO’su Akbar Al Baker, ABD Başkanı Donald Trump ve Başkan Yardımcısı Mike Pence ile bir araya geldi.
American Airlines’tan Doug Parker ve United Airlines’tan Oscar Munoz davete icabet ederken, Delta Air Lines CEO’su bu sıra dışı görüşmeye katılamadı.
FedEx CEO’su Fred Smith, JetBlue CEO’su Robin Hayes ve Atlas Air CEO’su William Flynn da toplantıda hazır bulundu.
Toplantının konusu ise kolayca tahmin edileceği üzere Amerikalı havayollarının, Basra Körfezi merkezli havayollarına karşı yıllardır sürdürdükleri hukukî mücadele.
Amerikalı taşıyıcılar, Körfezli havayollarının ait oldukları devletlerden ciddi miktarda maddi destek gördüğünü ve bu durumun haksız rekabete yol açtığını iddia ediyor.
Neticede bir çok Amerikalının bu haksız rekabet sonucu işini kaybedeceğini öne süren şirketler, Başkan Trump’un konuya müdahil olmasını istiyor.
Toplantının ardından bir açıklama yayımlayan American CEO’su Doug Parker, iddialarında ısrarcı olduklarının altını bir kez daha çizerek, Başkan Trump’ın gerekli adımları atmasını talep etti.
Bundan bir hafta kadar önce Amerikalı üç büyük havayolunun CEO’ları, USA Today’de ortaklaşa bir bildiri yayımlayarak, konuyu bir kez daha gündeme taşımışlardı.
ABD ve Katar Anlaşmıştı
Aslına bakılırsa, 2018 yılının başlarında ABD ve Katar, sivil havacılık sektörüyle ilgili bir takım konularda mutabakata varmıştı.
İki ülkenin dışişleri bakanları, Rex Tillerson ve Abdulrahman al-Thani, o yılın Ocak ayı sonunda Washington’da bir araya gelerek muhtemel işbirliklerini ele almıştı.
Görüşmenin sonucunda sivil havacılık konusunda verildiği duyurulan kararlar bir hayli ilgi çekiciydi:
1- Qatar Airways bağımsız denetçiler tarafından uluslararası muhasebe kuralları çerçevesinde denetlenecek ve bunun sonucu, yıllık raporlar halinde kamuoyu ile paylaşılacak.
2- Qatar Airways, önümüzdeki iki sene boyunca alacağı ciddi miktardaki devlet yardımlarını resmen duyuracak. Şirket ayrıca, söz konusu muhtemel yardımların, ticarî temellere dayanmasına dikkat edecek.
3- Qatar Airways, 5. trafik haklarını kullanarak Avrupa ile ABD arasında herhangi bir sefer yapmayacağını taahhüt edecek.
Bu sayede, ABD ile Katar arasındaki sivil havacılık pazarında eşit şartlarda rekabet ortamının elde edilmesi hedefleniyordu.
Air Italy’nin Amerika Seferleri
Ancak Qatar Airways’in, Air Italy’nin %49 oranındaki bölümünü satın alması, taraflar arasındaki çekişmenin bir türlü sona ermemesine yol açtı.
Air Italy, hub olarak İtalya’nın Milano kentini kullanıyor.
Şirket buradan, ABD’nin New York (JFK), Miami, San Francisco ve Los Angeles havalimanlarına sefer düzenliyor.
Delta CEO’su Ed Bastian, 2018 yılının Aralık ayında kaleme aldığı uzunca bir makalede tamamen bu konuyu ele almıştı.
Ed Bastian, son üç yılda faaliyet zararı 2 milyar USD’yi aşan Qatar Airways’in, Air Italy’yi kullanarak, ABD ile Katar arasında yukarıda değindiğimiz mutabakatı çiğnediğini iddia etmişti.
Delta CEO’suna göre Qatar Airways, halihazırda yeterli sayıda uçuş yapılan bir takım hatlara gereğinden fazla kapasite sunarak, Amerikalı taşıyıcılara karşı yeni bir saldırı başlatmış durumda.
Körfez merkezli havayollarının rekabeti sebebiyle Amerikalı taşıyıcıların Orta Doğu ve Hindistan pazarını terk etmek zorunda kaldıkları ve Air Italy üzerinden yapılan bu yeni hamlenin, Amerikalı çalışanları işlerini kaybetme riskiyle karşı karşıya bırakabileceği, Bastian’ın makalesinin belki de en can alıcı bölümüydü.
Amerikan kongresindeki bazı senatörlerin konuyla ilgili girişimde bulunduğunu söyleyen Ed Bastian yazısını, Trump yönetimine yaptığı, “Katar hükûmeti ikaz edilmeli”, çağrısıyla noktalamıştı.
Herkes Aynı Fikirde Değil
Belli ki Amerikalı taşıyıcıların Trump yönetimi üzerinde etkisi var ki, ABD Başkanı, Qatar Airways CEO’sunu da dahil ettiği bir toplantı düzenleme gereği hissetti.
Gelgelelim, ABD’deki her baskı grubu, büyük havayolları ile aynı fikirde değil.
Donald Trump’ın toplantısına katılan FedEx, JetBlue ve Atlas Air temsilcileri, Körfez merkezli havayollarının Amerikan çıkarlarına aykırı hareketlerde bulunduğunu düşünmüyor.
Benzer şekilde, Amerikan Seyahat Birliği (U.S. Travel Association), ABD ile Körfez ülkeleri arasındaki açık semalar anlaşmasının mevcut haliyle devam etmesi yönünde fikir belirtmişti.
Bu noktada, gerek Qatar Airways’in ve gerekse Etihad ve Emirates’in, son 10-15 yıl içinde çok sayıda Amerikan üretimi uçak, motor ve parça alımı yaptığını da unutmamak gerekiyor.
Daha geçtiğimiz hafta Beyaz Saray’da düzenlenen bir imza töreni ile Qatar Airways, Boeing’den yeni uçak ve General Electric’ten motor siparişi verirken, TrueChoiceTM Flight Hour adı altında bir de motor bakım anlaşması yapmıştı.
Sadece bu anlaşmaların toplam değerinin, 5 milyar USD mertebesinde olduğu belirtilmişti.