Yolcu uçaklarına akaryakıt ikmâlinin nasıl yapıldığını biliyor musunuz?
Genelde Jet A-1 tipinde olan yolcu uçağı yakıtları, özel bir takım sistemler ve araçlar kullanılarak yüklenir.
Nispeten küçük havalimanlarında, tankerler aracılığıyla taşınan akaryakıt, uçakların kanatlarında bulunan girişlerden pompalanır.
Daha büyük ve modern havalimanlarında ise, kısaca “hidrant” adı verilen sistemler kullanılır.
Bu sistemler, yer altında uzanan kilometrelerce boru hattı ve akaryakıt depolarından oluşur.
Hidrant sistemlerinin bulunduğu park pozisyonlarında, akaryakıt tankeri yerine, “dispenser” adlı araçlar kullanılır.
Dispenser üzerinde bulunan boruların bir ucu hidrant sistemine diğer ucu ise uçağın kanadındaki akaryakıt girişine bağlanır.
Dispenser, bir yandan yakıtı muhtemel yabancı maddelere karşı süzerken, diğer taraftan da basıncını ayarlar.
Akaryakıtın yükleme hızı dakikada 3.200 litreye kadar çıkabilir.
İstanbul – Ankara gibi kısa mesafeli bir uçuşta, Boeing 737 gibi dar gövdeli bir uçağın ihtiyacı 4 – 5 bin litre olurken, geniş gövdeli uçaklarla icra edilen uzun menzilli bir uçuşta bu rakam 150 tona ulaşabilir.
Jet A-1 Nedir?
Jet A1, ana maddesi kerosen olan ve günümüzde dünya genelindeki jet motorlu yolcu ve kargo uçaklarında kullanılan yakıt türüne verilen addır.
Jet A1’in ana maddesi olan kerosen aslında, yanıcı özellikte bir hidrokarbon sıvısıdır. Yunanca “keros” kelimesinden türetilmiştir.
Kerosen, “parafin yağı” diye tabir edilen gaz yağıdır.
150°C ile 270°C arasında, petrolün çok ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilir. Genellikle ısıtma ve aydınlatma alanında kullanılır.
Benzine nispeten daha zor alev alır ama benzinden daha fazla ısı verir.
Parlama derecesi 38°C’dir.
Kendi kendine alev alma derecesi ise 210°C’dir.
Jet yakıtı kolay tutuşmayan ama bir kez yanmaya başladığında söndürmesi bir hayli güç olan bir maddedir.
Böyle durumlarda yangını söndürmek için köpük, kimyasal ve su sisi kullanılmalıdır.
Öte yandan, kerosenin donma noktası -47°C civarındadır.
Bu özellikleri dolayısıyla; yani yüksek irtifadaki düşük sıcaklıklarda kolay kolay donmaması ve bir kaza durumunda yangın çıkma riskini mümkün olan en az seviyeye indirmesi sebebiyle “uçak yakıtı” olarak tercih edilmektedir.
Jet A1’in yanı sıra, Jet A ve Jet B tipi uçak yakıtları bulunmaktadır.
Jet A1 ile Jet A arasındaki en önemli fark, donma dereceleridir.
Her iki tipteki akaryakıt 38°C’de alev alırken, Jet A -40°C’de, Jet A1 ise -47°C’de donmaktadır.
Donma derecesi -60°C’ye kadar düşen Jet B tipi nafta-kerosen türü akaryakıt, ticarî havayolu sektöründe nadiren kullanılmakla birlikte, çok düşük donma derecesi sebebiyle Kanada, Alaska ve Rusya gibi sert kış şartlarının hüküm sürdüğü ülkelerde tercih edilmektedir.