Havayolu şirketlerinin mâlî performanslarının değerlendirilmesinde kullanılan temel kriterlerden iki tanesi şunlardır:
1- Revenue per Available Seat Kilometer (RASK) [Arz edilen Koltuk Kilometre başı Hasılat (AKKH)]
2- Cost per Available Seat Kilometer (CASK) [Arz edilen Koltuk Kilometre başı Maliyet (AKKM)]
Bununla birlikte, farklı havayolu şirketlerini yukarıdaki kritlerler çerçevesinde birbirleriyle karşılaştırırken dikkat edilmesi gereken en önemli unsur, söz konusu şirketlerin uyguladıkları iş modelleri ve network yapılarıdır.
Zira RASK ve CASK gibi değerlerin hesaplanmasında, arz edilen koltuk kilometre (AKK) büyük rol oynadığından, havayollarının her bir uçuş başına gerçekleştirdiği ortalama uçuş mesafesi, RASK ve CASK seviyelerinde belirleyici rol oynuyor.
Yani Ryanair’in RASK değerini, THY veya Emirates’inkiyle kıyaslamamak gerekiyor.
Yoksa; “Ryanair’in RASK değeri ne kadar da yüksekmiş; demek ki gelirleri çok yüksek” veya “Emirates’in maliyetleri inanılmaz derecede düşükmüş; maliyetlerini gayet iyi yönetiyor” gibi yanılgılara düşmek kaçınılmaz hale gelir.
2014 yılı verilerine göre hazırlanan bir grafik bizlere, belli başlı havayolu şirketlerinin RASK, CASK ve ortalama hat uzunluklarını gayet güzel bir biçimde inceleme fırsatı veriyor.
Aşağıdaki grafiğin en güzel yanı, RASK ve CASK değerlerinin, havayolu şirketlerinin ortalama hat uzunluklarına göre normalize edilmiş olması.
5.000 km’ye yaklaşan ortalama hat uzunluğu ile Emirates, değerlendirmeye alınan havayolu şirketleri arasında ilk sırada yer alıyor.
Yaklaşık 4.500 km’lik ortalama hat uzunluğu ile Singapore Airlines, ikinci sırada yer alıyor.
Cathay Pacific ve Thai Airways yine uzun uçuşlara sahip network yapılarıyla dikkat çekiyor.
Ülkemizin bayrak taşıyıcısı THY de bu grafikte yer alıyor.
2008 yılında ortalama hat uzunluğu 1.364 km olan THY, art arda açtığı uzun menzilli hatlarla, 2014 yılı sonu itibarıyla bu rakamı neredeyse 2.000 km’ye kadar taşımış durumda.
Grafiğe RASK ve CASK açılarından baktığımızda, network taşıyıcı olarak tâbir edilen havayolu şirketlerinin RASK ortalamasının 9,42 ve CASK ortalamasının 9,07 olduğunu görüyoruz.
Düşük maliyetli taşıyıcılar için bu sayılar sırasıyla 7,04 ve 6,27.
Bir başka deyişle, düşük maliyetli taşıyıcıların kâr oranları, network taşıyıcılara oranla daha yüksek bir mertebede gerçekleşiyor.
Not: Havayolu sektöründe kullanılan temel formüllere şuradan ulaşabilirsiniz.