Çin’in sivil havacılıktaki en iddialı projesi olan Comac C919, uluslararası alanda dikkat çekici bir dönemeçten geçiyor.

2025 yılı, uçağın teslimat hızının artacağı yıl olarak öngörülüyordu.

Fakat tedarik zincirindeki sıkıntılar, jeopolitik gerilimler ve sertifikasyon süreçlerindeki yavaş ilerleme, bu hedefleri sekteye uğratmış durumda.

Geciken Teslimatlar

C919’un üretiminden sorumlu Commercial Aircraft Corporation of China (Comac), 2024’teki 13 adetten sonra bu yıl için 30 uçak teslimatı planlamıştı. Ancak yılın büyük kısmı geride kalırken müşterilere yalnızca yedi adet uçak teslim edilebildi.

Bu rakam, Çin’in “yerli üretimle dışa bağımlılığı azaltma” stratejisinde önemli bir zayıflığa işaret ediyor.

Batı Parçalarına Bağımlılık

C919’un en büyük handikaplarından biri, önemli ölçüde Batı menşeli bileşenlere bağımlı olması.

Uçakta kullanılan motorlar, aviyonik sistemler, iniş takımları ve diğer kritik alt sistemlerin bir kısmı, hâlâ ABD ve Avrupa merkezli tedarikçilerden geliyor.

Comac’ın aralarında GE, Honeywell ve Collins’in de yer aldığı tedarikçilerinin 48 adedi ABD merkezli. Bunların yanı sıra Avrupa’dan 26 ve Çin’den 14 önemli tedarikçi daha bulunuyor.

ABD – Çin ticaret gerilimlerinin artmasıyla birlikte, bu bileşenlerin ihracat izinleri ve lojistik süreçlerinde yaşanan belirsizlikler, üretim hattını yavaşlatıyor.

Jeopolitik Baskılar

Washington yönetiminin, Çin’in havacılık sanayisini stratejik bir tehdit olarak görmesi, bu sektör üzerindeki politik baskıları artırıyor. C919’un gelişim sürecinde kullanılan bazı Batı teknolojilerinin ihracat lisansları sınırlandırılmış durumda.

Bu durum, Çin’in yerli sanayide “ithal ikame” stratejisini hızlandırmasına yol açtı. Comac ve motor üreticisi AECC, uzun vadede tamamen yerli bileşenlerle donatılmış yeni bir versiyon üzerinde çalışıyor.

C919’un Stratejik Önemi

C919, yalnızca bir uçak projesi değil; Çin’in havacılıkta kendi markasını yaratma hamlesinin sembolü.

Ülke, Airbus A320neo ve Boeing 737 MAX gibi modellerle doğrudan rekabet edecek bir uçak geliştirerek, hem iç pazarında hem de “Kuşak ve Yol” hattındaki ülkelerde Batı tekelini kırmayı hedefliyor.

Ancak geciken teslimatlar ve sertifikasyon süreci, bu hedefin kısa vadede tam olarak gerçekleşmesini zorlaştırıyor.

Uzun Vadede Ne Bekleniyor?

Çin Sivil Havacılık İdaresi (CAAC), C919’un güvenilirliğini artırmak ve uluslararası sertifikasyon süreçlerinde ilerleme kaydetmek için yeni bir denetim programı başlattı.

Uzmanlara göre, 2030’lu yılların başına kadar C919’un tamamen Çin üretimi bir versiyonunun ortaya çıkması bekleniyor.

Yine de kısa vadede Comac’ın teslimat temposunu artırabilmesi için Batı tedarik zincirinin yeterli oranda açık kalması gerekiyor.

Airbus’ın hazırladığı bir pazar tahminine göre, Çin, 2025 – 2044 yılları arasında 9.500 civarında yeni yolcu uçağına ihtiyaç duyacak ve bunların en az yüzde 80’i, C919 gibi dar gövde kategorisinde olacak.