Kitap notları bölümümüzde bu defa, yakın tarihimizin pek de bilinmeyen bir kesitine ışık tutan bir eseri ele alıyoruz.
Emin Kurt ve Mesut Güvenbaş tarafından kaleme alınan ve 2018 yılının Şubat ayında okuyucularla buluşan 413 sayfalık kitap, “Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’a Yapılan Hava Saldırıları“ adını taşıyor.
(ISBN: 978-605-295-369-3)
Kitabın hazırlanmasında, Türkiye’nin yanı sıra İngiltere arşivlerinden de faydalanılmış. Bu sayede aynı olaylara iki farklı açıdan bakma imkânı elde edilmiş.
Hatırlanacağı üzere ülkemizde havacılığın kuruluşu olarak, 1911 yılı kabul edilmektedir.
O tarihlerde Avrupa’daki çeşitli ülkelerden satın alınan uçaklar ilk olarak Balkan Savaşları’nda görev yapmıştır.
Dört yıl süren Birinci Dünya Savaşı’nda ise uçakların askerî açıdan ne kadar değerli olduğu herkes tarafından görülmüş ve savaş uçaklarının kullanımı hızla yaygınlaşmıştır.
Savaş sırasında Osmanlı Devleti’nin dört bir yanındaki farklı cephelerde toplam 350 civarında uçak kullanılmıştır. Bu uçaklarda 100 kadar Türk pilot görev yapmıştır.
Hem ülkemizde havacılığın kuruluş yıllarına hem de savaş tarihine merakı olanlara, bu önemli kitabı okumalarını özellikle tavsiye ediyoruz.
İşte tarihimizin o çok zorlu geçen dört yılını, hava savaşları açısından ele alan Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’a Yapılan Hava Saldırıları adlı kitaptan notlar:
- Savaştaki tarafların hava kuvvetleri özet olarak şu şekildeydi:
- İngiltere: Savaşın başında 84 adet askerî uçağı vardı. Savaş boyunca toplam 55.093 adet yeni uçak üretti.
- Fransa: Savaşın başında 216 adet askerî uçağı vardı. Savaş boyunca toplam 24.652 adet yeni uçak üretti.
- Almanya: Savaşın başında 238 adet askerî uçağı vardı. Savaş boyunca toplam 47.931 adet yeni uçak üretti.
- İtalya: : Savaşın başında 84 adet askerî uçağı vardı.
- Avusturya: Savaşın başında 40 adet askerî uçağı vardı. Savaş boyunca toplam 5.431 adet yeni uçak üretti.
- Rusya: Savaşın başında 190 adet askerî uçağı vardı.
- Osmanlı Devleti: Savaşın başında uçabilir durumda 3 adet askerî uçağı vardı.
- Savaşın başında ülkelerin hava kuvvetlerinde bulunan uçak sayıları ile savaş süresince üretilen uçak sayılarını mukayese ettiğimizde, dört yıl gibi kısa bir süre içerisinde uçak sanayisinin ne denli büyük bir dönüşüm geçirdiğini anlamak mümkün.
- Savaşın başladığı günlerde uçaklar daha ziyade keşif ve haberleşme işlerinde kullanılan ve kara kuvvetlerine destek sağlayan bir araç olarak görülüyordu.
- Savaş boyunca yaşanan gelişmeler, ordu içerisinde uçaklardan oluşan ayrı bir kuvvet birimi kurulmasını beraberinde getirdi.
- Osmanlı Devleti, 1914 yılının Kasım ayında savaşa resmen dahil olmasının ardından Almanya’dan uçak talebinde bulunmuştur.
- 1916 yılının Aralık ayına gelindiğinde, Osmanlı ordusundaki uçak sayısı 72 adettir. Savaş boyunca kullanılan toplam uçak sayısı ise 350 civarındadır.
- Mayıs 1917: Vaka-i ve Terakkiyat-ı Havaiyye adlı dergi, ilk resmî havacılık dergisi olarak yayımlanmaya başlanmıştır.
- 1915-1916 yıllarında, İstanbul’a yapılacak muhtemel bir hava saldırısına karşı alınacak tedbirler düzenlenmiştir.
- İstanbul’a yapılan ilk hava saldırısı, 14 Nisan 1916 tarihinde gerçekleşmiştir. Kent üzerine gelen iki İngiliz uçağı, bildiriler ve bombalar atmıştır. Zeytinburnu, Bakırköy ve Yeşilköy Havalimanı, bombaların hedefi olmuştur. Söz konusu noktalarda küçük çaplı hasar meydana gelmiştir. 17 Nisan 1916 tarihli New York Times gazetesinde ise aynı gece İstanbul’a üç ve Edirne’ye bir uçakla saldırı yapıldığı haberi yer almaktadır.
- Çok sağlam kaynaklara dayanmamakla birlikte İstanbul’a yapılan ikinci hava saldırısı, 9 Mart 1917 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
- 9-10 Temmuz 1917 gecesi İstanbul’a düzenlenen hava saldırısı ise oldukça bilinen bir harekâttır. İngiltere tarafından yapılan saldırıda, Handley Page tipi bir bombardıman uçağı kullanılmıştır. Buna, Yunanistan’a ait Maurice Farman MF.11 tipi bir uçak eşlik etmiştir. Bir Türk savaş gemisinin battığı ve 33 askerin şehit olduğu bu saldırıda, yaklaşık yarım saat boyunca İstanbul’daki bir çok nokta bombalanmıştır.
- Söz konusu saldırının ardından İstanbul’un hava savunma sistemi yeniden düzenlenmiştir. Görevi tamamen başkenti korumak olan, 9. Harp Tayyare Bölüğü kurulmuştur.
- 7 Temmuz 1918 tarihinde yine İngilizler tarafından bu kez beş uçaklık bir filo ile İstanbul’a saldırı düzenlenmiştir. Uçaklar saldırıdan dönerken, iki adet Türk uçağı kendilerine müdahale etmiş ve küçük çaplı bir havadan havaya çatışma yaşanmıştır.
- 18 Ekim 1918 tarihinde, İstanbul halkının en fazla zarar gördüğü iki ayrı hava saldırısı düzenlenmiştir. Saldırılarda en az 54 kişinin hayatını kaybettiği kaydedilmiştir. Her iki saldırıda da Yeşilköy Havalimanı’ndaki Osmanlı uçakları düşmanı önlemek için kalkış yapmış ancak müdahale edemeden geri dönmek zorunda kalmışlardır. Bu uçakların bir tanesinin pilotu, ünlü havacılarımızdan Vecihi Hürkuş‘tur.
- Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’a düzenlenen son hava saldırısı, 25 Ekim 1918 tarihinde gerçekleşmiştir.
- Savaş boyunca biri 1916, ikisi 1917 ve 12 tanesi 1918 yılında olmak üzere, İstanbul’a toplam 15 hava saldırısı düzenlenmiştir.