Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, daha başbakan olduğu ilk günlerden itibaren sigara ile mücadele etmeye çalışıyor.

Yirmi seneyi aşkın bir süredir bu işle uğraşan Tayyip Erdoğan son olarak, İngiltere’dekine benzer bir biçimde, belli bir tarihten sonra doğan kişilere sigara satışını tamamen yasaklayan bir yasa çıkarılmasını gündeme getirdi.

Gelgelelim, yeni yasa bir tarafa, sigara ve benzeri tütün ürünlerinin kullanımını kısıtlayan mevcut yasa ne kadar uygulanıyor; bu bile tartışmalı.

Restoran, kafe, bar, gece kulübü ve benzeri yerlerde, sigara içme kısıtlaması kolaylıkla aşılıyor. Sigara içilmemesi gereken noktalar bile duman altı.

İşin pazarlama ve satış tarafında da durum pek farklı değil.

Getirilen kurallar ve yürürlüğe konan uygulamalar, sigara alışkanlığını azaltma noktasında son derece başarısız kalıyor.

Sigara ile Mücadele, Havalimanlarını Kapsamıyor mu?

Bu konudan ciddi şekilde rahatsız birisi olarak, Türkiye’deki havalimanlarındaki durum özellikle dikkatimi çekiyor.

Geçtiğimiz günlerde, Manchester Havalimanı’ndan İstanbul İGA Havalimanı’na yapacağım seyahatte, her iki havalimanının duty-free bölümlerini inceledim.

Manchester Havalimanı’nda, sigara ve benzeri ürünler, yolcuların duty-free içinden yürürken göremeyeceği bir biçimde ayrı bir bölüme saklanmış. Bir görevliye sormadan, tütün ürünlerini bulmanız çok kolay değil. Zaten küçük bir yer ayrılan bölümde, az sayıda markanın yine az sayıda çeşidi satılıyor.

Buna karşılık İGA’nın duty-free bölümü, tütün müptelâları için adeta bir cennet.

Unifree’nin işlettiği bu mağazalarda onlarca farklı markanın, yüzlerce çeşitte sigara, puro, sigarillo ve tütünlerini bulmak mümkün.

Deseler ki, “dünyada en fazla ve en çeşitli tütün ürününün bulunduğu havalimanı burası”; samimi söyleyeyim, inanırım.

İGA’da dikkatimi çeken bir diğer husus, sigara paketleri.

Ülkemizde sigara paketleri, marka belli olmayacak şekilde siyah renkte olması gerekirken, havalimanında bu kural uygulanmıyor. Sigaralar, şıkır şıkır paketlerin içinde satın alınmayı bekliyor.

Bu durum sadece İGA’da değil, ülkemizde dış hat yolcusu yoğun olan diğer havalimanlarında da aynı.

Ne Yapılabilir?

Tütün ürünleri bağımlılığıyla gerçekten mücadele edilecekse, havalimanlarındaki satış hacminin kontrol altına alınması şart.

Ülkemizdeki havalimanlarında “varış” bölgesinde de duty-free noktaları bulunuyor. Yani pasaport kontrolünden geçip Türkiye’ye girdikten sonra da gümrüksüz alışveriş yapmak mümkün oluyor.

Mesela evvela, varıştaki mağazalarda tütün ürünü satılması yasaklanabilir.

Buna ilave olarak, yolcu başına düşen satın alma hakkı azaltılabilir. Şu an dört kişilik bir aile tüm hakkını sonuna kadar kullanmak istese, gidiş uçuşunda 36 karton (7.200 adet sigara), dönüşte de 12 karton (2.400 adet sigara) satın alabiliyor.

Son olarak, Manchester Havalimanı örneğindeki gibi, sigara satılan bölümlerin cazibesi azaltılabilir; raflar ilk bakışta dikkat çekmeyecek biçimde tasarlanabilir.

Tabii şunu da belirtmeden geçemeyeceğim; türün ürünleri havalimanlarında en fazla satılan şeyler arasında ilk sıralarda yer alıyor.

Dolayısıyla, işin içine para girdiğinde kurallar uygulanmıyorsa, sigara ile mücadelenin başarıya ulaşması maalesef imkânsızlaşıyor.