Havalimanları genelde değişime çok çabuk ayak uyduramayan, nispeten statik yapılardır.
Özellikle terminal binaları, yolcu sayısındaki artışa, yeni uçak tiplerine ve teknolojik değişimlere uyum sağlamada biraz geriden gelir.
Bu yüzden dünyanın önde gelen havalimanlarına bakıldığında, yıllar içerisinde doğan ihtiyaç sonrasında ilave edilen terminal binaları ve pistler açık bir biçimde görülür.
Ya terminal artan talebe yetişememektedir, ya da pist kapasitesi yetersiz kalmıştır.
Bir Havalimanı Gereğinden Büyük Yapılırsa Ne Olur?
Pek iyi; ya bu durumun tersi olursa?
Hava trafiğinin hızlı bir biçimde atacağı tahmini ile inşa edilen bir havalimanı, aradan geçen yıllar sonrasında gereğinden çok daha büyük kalırsa?
Böyle bir durumda ne yapılması gerekir?
ABD’deki Pittsburgh Havalimanı (IATA: PIT, ICAO: KPIT), işte bu dertten mustarip.
İlk olarak 1952 yılında açılan Pittsburgh Havalimanı, burayı hub olarak kullanan US Airways’in talebi üzerine 1987 yılında büyük bir yenileme projesine girişti.
Bir milyar Dolar’a yaklaşan proje tamamlanıp yeni terminal binası ve pistler hizmete açıldığında, diğer havalimanlarına örnek gösterildi.
Geniş alışveriş alanları, gelişmiş bagaj sistemi ve modern terminal binalarıyla Pittsburgh, geleceğin havalimanı olarak tanımlanıyordu.
Yolcuların check-in işlemini yaptığı ana terminalde biniş kapısı bulunmuyordu. Uçaklar, havalimanın ortasında büyükçe bir X harfi şeklinde tasarlanan ikinci terminale yanaşıyordu.
Ana terminal ile biniş kapılarının bulunduğu terminal arasındaki bağlantıyı, yer altından giden bir raylı sistem sağlıyordu.
Aslına bakacak olursak, Pittsburgh Havalimanı daha ziyade, burayı bir aktarma noktası olarak kullanacak yolcular düşünülerek planlanmıştı.
Ancak 11 Eylül saldırılarının ardından Amerikan havayolu sektörünün içerisine girdiği kriz, US Airways’i de derinden etkiledi.
Şirket bir çok havalimanında operasyonunu küçültmeye başladı. Bu havalimanlarının arasında, Pittsburgh da vardı.
2003’te 14,2 milyon mertebesinde olan yolcu sayısı, sonraki yıllarda sürekli bir biçimde düşerek 2013 yılında 7,8 milyona kadar geriledi. Pittsburgh’ta daha sonra bir miktar toparlanan yolcu trafiği, 2017’de 9 milyona ulaştı.
Sadece yolcu sayısındaki düşüş değil, terminalin tasarımının da adeta geçmişte kalması, Pittsburgh’u olumsuz etkileyen etkenlerden bir diğeri.
Devasa check-in alanı artık bomboş. Çünkü yolcuların çok büyük bir bölümü check-in işlemini havalimanına gelmeden dijital ortamda kendi kendilerine yapıyor.
Öte yandan, 11 Eylül öncesi şartlar çerçevesinde planlanan güvenlik kontrol alanı çok dar ve yolcular burada uzun kuyruklar oluşturuyor.
Pittsburgh Havalimanı Küçülecek
Havalimanı yönetimi, verimliliği artırmak amacıyla bir “küçülme” planı hazırladı.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, Pittsburgh Havalimanı terminal planlaması bakımından dünyada pek de görülmeyen bir biçimde ikiye ayrılıyor.
Check-in işleminin ve güvenlik kontrolünün yapıldığı ana terminal (kara tarafı), yolcuların uçağa bindiği X şeklindeki terminalden (hava tarafı) tamamen ayrı bir yerde bulunuyor.
İlk olarak bu ayrımın ortadan kaldırılarak, tüm işlemlerin aynı çatı altında yapılması hedefleniyor.
Mevcut biniş terminalinde tam 75 biniş kapısı bulunuyor. Bunların 24 tanesi iptal edilecek ve bunların yerine, X şeklindeki planın alt tarafındaki iki kol arasındaki bölüme yeni bir bina inşa edilerek havalimanının kara tarafı olarak kullanılacak.
Bu sayede, mevcut ana terminal yıkılarak onun yerine bağlantı yolları ve otopark yapılacak.
(Yapımı halen devam eden İstanbul Yeni Havalimanı’nda 77 adet biniş kapısı olduğu düşünülürse, Pittsburgh’taki sayının fazlalığı daha net bir biçimde anlaşılır)
Check-in alanı şimdikinin yarısı büyüklüğünde olurken, güvenlik kontrol bölgesi genişletilecek. Tek bir bagaj sistemi olacak. Ve yeni yapıyla birlikte yolcuların yürüme mesafeleri kısaltılacak.
Tabii aynı zamanda, yıllık işletim maliyeti 4 milyon Dolar civarında olan yer altı tren sistemi de iptal edilecek.
1992 yılındaki plan transfer yolculara o kadar odaklanmış ki, Pittsburgh’a varan dış hat yolcuları, şehre gitmek için terminalden çıkmak istediklerinde, güvenlik kontrolünden geçmek zorunda kalıyorlardı.
Bu inanılması güç soruna geçici bir çare olarak son dönemde bazı değişiklikler yapılmış. Ama nihaî çözüm, havalimanının küçülme projesinde ele alınacak.
Üç yıl sürmesi ve 1,1 milyar Dolar’a mâl olması beklenen yenileme projesinin, 2019 yılında başlatılması hedefleniyor.