Özellikle gemi ve otobüs yolculukları sırasında sık sık görülen hareket hastalığının, baş dönmesi, mide bulantısı, soğuk soğuk terleme gibi belirtileri olur.
Aynı sıklıkta olmasa da, uçakla yapılan seyahatlerde de yolcular benzer sıkıntılarla karşı karşıya kalabiliyor.
Bir araçla (uçak, araba, vapur vb) seyahat ederken görülen, o nedenle halk arasında “araç tutması” olarak bilinen ve baş dönmesi, bulantı, kusma, soğuk terleme, rengin soluklaşması gibi belirtilerle seyreden duruma “Hareket Hastalığı” deniyor.
Hastalığı “araç içindeki hareket sırasında denge algısında meydana gelen bozulma” olarak da tanımlayabiliriz.
Bazı insanların bu hastalığa doğuştan yatkınlığı vardır.
Diğer bazı etkenler de (uçağın türbülansa girmesi, yolların virajlı veya denizin dalgalı olması, hastalık, endişe hali gibi) hastalığı tetikliyor.
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hastalık belirtilerinin hareketi algılayan bazı duyu organlarının beyne çelişkili ve birbiriyle örtüşmeyen veriler ilettiği durumlarda ortaya çıktığı düşünülüyor.
Hareket hastalığı sıklığı ise bireyin duyarlılığına ve uyarının yoğunluğuna göre değişiyor.
Dengemizi üç yol üzerinden sağlarız; İç Kulak, Gözler ve Derin Duyu Organları.
Bu organlar yani “denge sistemi”, beynimize vücudumuzun uzay içindeki pozisyonunu, yerini, yönünü, ne tarafa doğru hareket ettiğini bildirir. Ancak araç içerisinde seyir halindeyken bu üç sinirsel yolla beyne birbiriyle uyumsuz, zıt sinyaller ulaşır.
Mesela fırtınalı bir havada uçağınız hava akımlarından dolayı sallandığını hissedersiniz ancak gözleriniz bu hareketi algılayamaz.
Başka bir örnek; arabayla giderken arka koltukta kitap okuyorsunuzdur, iç kulağınız ve deri reseptörleri hareketi algılar ama gözleriniz sadece kitabı görmektedir, görme sistemi beyne bir hareket olmadığını iletir.
İşte yine bir anlaşmazlık!
Beyne giden uyarılar arasında böylesi zıtlıklar olduğu zaman da hastalık belirtileri ortaya çıkar.
Şimdi, durum hakkında bilgi sahibi olduğumuza göre hastalığı önlemek için de neler yapabiliriz, onlara bakalım:
- Seyahat öncesi ve esnasında ağır yağlı, baharatlı yiyeceklerden uzak durun, hafif bir şeyler yiyin, alkol almayın.
- İçinde bulunduğunuz aracın en stabil yerinde oturun: Uçaklarda kanatların üstüne denk gelen koltuklarda pencere kenarı; gemide güverte, geminin orta kısmı; araçlarda ön koltuklar, otobüslerde dışarıyı görebileceğiniz koltuklar, trenlerde pencere kenarı.
- Ani baş hareketlerinden kaçının, başınız dik olsun ve yolculuk esnasında camdan dışarıyı izleyin ve mümkünse ufukta bir noktaya veya sabit bir noktaya odaklanın.
- Mümkünse uyuyun, değilse görsel uyaranı azaltmak için koyu renk gözlük ya da göz bandı kullanın.
- Araç tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın ya da onu izlemeyin.
- Gerekiyorsa seyahat öncesinde ve esnasında, hareket hastalığı ile ilgili şikayetlerinize iyi gelecek ilaçları doktorunuza danışarak kullanın.
- Yetişkinler için yaptığımız uyarılar çocuklar için de geçerli. Güneş gözlüğü takmalarını sağlayıp, ufukta bir noktaya odaklanmak gibi oyunlar da çocuklar üzerinde etkili olacaktır, aynı şekilde doktor tavsiyesiyle bir takım ilaçlar kullanılabilir.