Pazara sunmuş oldukları alternatif iş modelleri sayesinde, havayolu sektörünü geri dönülmez bir biçimde değiştiren düşük maliyetli taşıyıcılar, sıra dışı yaklaşımları ve iş konusunda büyük hırs ve hayalleri olan yöneticileriyle tanınırlar.
Biz de Havayolu 101 olarak, sektörde en ön plana çıkmış yedi şirketin, yedi başrol oyuncusunu kısaca tanıtmaya çalışıyoruz.
İşte bu iş modelinin piri sayılan Southwest Airlines’tan günümüze, yedi başarılı düşük maliyetli taşıyıcının liderleri.
Herb Kelleher – Southwest Airlines
12 Mart 1931 tarihinde dünyaya gelen Kelleher, düşük maliyetli havayolu seyahatinin babası olarak bilinir. Hukuk mezunudur. Diğer bir çok havayolu şirketi sahibinin aksine, alçakgönüllü bir kişiliğe sahiptir. Müşteri odaklı yaklaşımı, kâr etmenin önüne yerleştirmiştir. Southwest’i, Teksaslı iş adamı Rollin King ile birlikte 15 Mart 1967 tarihinde kurmuş, gerekli uçuş iznini alabilmek için dört yıl süren bir hukukî mücadeleye girmek zorunda kalmıştır. Şirket ilk uçuşunu ancak 29 Mart 1971’de yapabilmiştir. Southwest, 1973 yılından bu yana her yıl kâr ederek, bu alanda kırılması neredeyse imkânsız bir rekora imza atmıştır.
Michael O’Leary – Ryanair
20 Mart 1961 tarihinde doğmuştur. Düşük maliyetli iş modelini Avrupa’ya uyarlamada büyük bir başarıya imza atmıştır. Ryanair’e 1988 yılında katılan O’Leary, 1994 yılında şirketin CEO’su olmuştur. Bölgesel bir havayolu şirketi olarak faaliyet göstermekte olan Ryanair’i kısa sürede dönüştürerek, bu iş modelinin Avrupa’da da uygulanabileceğini göstermiştir. Son derece büyük tartışmalara yol açan söylemlerinin yanı sıra; aşırı kilolu yolculardan ekstra ücret tahsil edilmesi, uçak tuvaletlerinin kullanımının paralı olması, ayakta seyahat etmeye imkân sağlayacak koltuklar gibi hayli radikal öneriler getirmiştir. 2008 yılından bu yana etkileri devam etmekte olan küresel mâlî krize rağmen Ryanair, kârlılığını ve istikrarlı büyümesini devam ettirmeyi başarmıştır.
Stelios Haji-Ioannou – easyJet
14 Şubat 1967 tarihinde Atina’da dünyaya gelen Stelios, zengin bir armatör babanın oğludur. 1987 yılında London School of Economics’ten mezun olan Stelios, daha sonra gemicilik, ticaret ve finans alanında yüksek lisans yapmıştır. 1992 yılında Stelmar adlı gemicilik şirketini kurmuşsa da, bir kaç yıllık deneyimin ardından, 1995 yılında İngiltere’de easyJet’i kurarak tamamen farklı bir sektöre yönelmiştir. easyJet’le büyük bir başarı kazanan Stelios, easy markası altında daha farklı bir çok girişime imza atmıştır. 2003 yılında easyJet’in yönetiminde ayrılan Stelios, halen en büyük hissedar olarak şirketin stratejileri üzerinde etkisini eleştirel bir biçimde göstermeye devam etmektedir.
David Neeleman – JetBlue
16 Ekim 1959’da, babasının görevi sebebiyle bulunduğu Brezilya’da dünyaya gelmiştir. Son derece dindar bir kişiliğe sahiptir. ABD’deki Mormon tarikatına mensuptur. 1984 yılında, Morris Air adlı bölgesel (Utah) havayolu şirketinin kuruluşunda yer almış, 1988 yılında şirketin başkanı olmuştur. Morris Air’in, Southwest Airlines tarafından satın alınmasının ardından kısa bir süre için bu şirketin yönetim kurulunda bulunan Neeleman, yaşanan anlaşmazlık sonucunda görevinden ayrılmak durumunda kalmıştır. Bir süre Kanada’daki WestJet’e danışmanlık yaptıktan sonra JetBlue adlı yeni bir havayolu şirketi kurmuştur. JetBlue seferlerine, 11 Şubat 2000 tarihinde başlamıştır. Neeleman, sekiz senenin sonunda doğum yeri olan Brezilya’ya dönerek, Azul adlı şirketin temellerini atmıştır. Neeleman’ın şirketleri, elektronik bilet, kâğıtsız kokpit, uçakta canlı TV ve radyo yayını gibi bir çok konuda sektöre öncülük etmiştir. Evli olan Neeleman, dokuz çocuk sahibidir.
Constantino de Oliveira Junior – GOL
1992 yılında Güney Amerika Formula 3 şampiyonu olmuştur. 1994-2000 yılları arasında aile şirketlerine görev yapan de Oliveira, 32 yaşındayken GOL’ü kurmuş ve başına geçmiştir. 2001 yılında sektöre merhaba diyen GOL, kısa zamanda büyük bir gelişim göstererek, Güney Amerika’nın en büyük düşük maliyetli taşıyıcısı haline gelmiştir. Ayrıca toplam gelir bakımından LATAM’ın ardından tüm kıtanın ikinci büyük havayolu şirketidir. Yılda yaklaşık 40 milyon yolcu taşımaktadır. Lisanslı pilot olan de Oliveira’nın hobileri arasında uçmak, kart yarışı yapmak ve dağ bisikleti kullanmak bulunuyor.
Adel Ali – Air Arabia
Bahreyn’de dünyaya gelen Adel Ali, Manchester Üniversitesi’nde iktisat öğrenimi görmüştür. Bir süre British Airways’in Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dan sorumlu bölge müdürü görevinde bulunduktan sonra, 2001 yılında Gulf Air’e transfer olmuştur. Adel Ali, Şubat 2003’te hayata geçen Air Arabia ile birlikte, Orta Doğu’nun ilk düşük maliyetli taşıyıcısını kuran kişi ünvanına sahip olmuştur. Şirket uçuşlarına, 28 Ekim 2003 tarihinde Şerce – Bahreyn seferiyle başlamıştır. Günümüzde 30 ülkede, 65 farklı noktaya sefer düzenlemektedir.
Tony Fernandes – Air Asia
30 Nisan 1964’te Kuala Lumpur’da doğmuştur. Öğrenimininin büyük bir bölümünü İngiltere’de gerçekleştirmiştir. 1987 yılında London School of Economics’ten mezun olan Fernandes, bir süreliğine müzikle uğraşmıştır. Havacılıktaki en önemli başarısı, Malezya, Singapur, Tayland ve Endonezya arasında bir açık semalar anlaşması imzalanmasına yaptığı katkıdır. Bu sayede Air Asia’nın hızlı büyümesinin önü açılmıştır. 2007 yılında, uzun menzilli bir düşük maliyetli taşıyıcı olan Air Asia X projesini hayata geçirmiştir. Formula 1 takımlarından Lotus’un kurucusudur. Aynı zamanda geçen yıl içerisinde İngiliz Birinci Ligi takımlarından Queens Park Rangers’ı satın almıştır.