Son güncelleme: 11 Kasım 2019
Hususi Damgalı Pasaport veya daha bilinen adıyla Yeşil Pasaport nedir; nasıl ve kimlere verilir?
Yeşil pasaport uygulamasının kapsamı genişletiliyor mu?
Yeşil pasaport başvuru işlemleri nereden yapılır?
Yeşil Pasaportun Avantajları Nelerdir?
Yeşil pasaportlulara ülkemizde ve yurtdışında normal pasaportlulara göre ayrı bir itibar gösterildiği iddiası kesinlikle doğru değildir.
Hatta talep formunun çalıştığınız birimce onaylanması ve yalnızca İl Emniyet Müdürlüklerine başvuru yapılabilmesi nedeniyle normal pasaporta göre temin etme süreci daha uzundur.
Sık seyahat edenler bilhassa Avrupa kapılarında Türk pasaportuna ve Türk vatandaşına bakış açısını benden iyi bileceklerdir. Yeşil pasaportun, hukukiliği tartışma konusu yapılabilecek yalnızca iki avantajı vardır:
1-) Pasaport harcı ödememek
2-) Bazı ülkelere önceden vize almaksızın giriş yapabilmek (bunların büyük kısmı Birleşik Krallık ve (Serbest) İrlanda hariç Avrupa Birliği ülkeleridir)
Sahip olunan pasaport türlerine göre vizesiz giriş yapılabilecek ülkeleri dünya haritası üzerinde gösteren bir link de burada.
Yeşil (Hususi) Pasaportu Kimler Alabilir?
Yeşil pasaportlar;
- Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri,
- eski bakanlar,
- birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan devlet memurları ve diğer kamu görevlilerine;
diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir.
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu üyeleri için, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilme ve emekli keseneklerinin bu derecelerden kesilmesi şartı aranmaz.
- Bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu tür pasaport verilir.
- İl ve ilçe belediye başkanlarına, görevleri süresince hususi pasaport verilir. Hususi pasaport alabilecek durumda bulunanların eşlerine de aynı tür pasaport verilir.
- Hususi pasaport almaya hakkı bulunduğu sırada vefat edenlerin dul eşlerine başkası ile evlenmemiş ise aynı türden pasaport verilmesi mümkündür.
- Hususi damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların ergin olmayan veya ergin olsalar dahi yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan öğrenimi devam eden çocuklarına 25 yaşının ikmaline kadar, yine ergin olsalar dahi evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan, aynı zamanda bedensel, zihinsel veya ruhsal özürlerinden en az biri nedeniyle sürekli bakıma muhtaç durumda olduğu resmi sağlık kurumlarının düzenlediği sağlık kurulu raporu ile belgelenen çocuklarına da hususi damgalı pasaport verilir.
- Hak sahibi ebeveynin vefatı durumunda vefat eden ebeveynden dolayı emekli aylığı (yetim maaşı) bağlanan çocuklar iş sahibi olarak değerlendirilmeyip yukarıda belirtilen diğer şartları taşımaları halinde hususi pasaport verilebilir.
Kapsam Genişliyor
İhracat yapan iş adamlarının yoğun talepleri üzerine 2016 yılında 5682 sayılı kanunda yapılan bir değişiklikle; “yıllık ortalama ihracat değerlerine göre yapılan sınıflandırmada; son üç yılda yıllık ortalama ihracat tutarı Bakanlar Kurulunun belirleyeceği değerin üzerinde olan firma yetkililerine, Bakanlar Kurulunca belirlenen esaslara göre ‘iki yıl süreyle’ hususi damgalı pasaport verilebileceğine” ilişkin bir hüküm eklendi.
11 Kasım 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan bir değişiklikle, son üç takvim yılı itibarıyla yıllık ortalama ihracatı 500.000 USD’nin üzerinde olan mal ihracatçısı firmaların temsilcilerine hususi damgalı pasaport verilecek.
Böylece, ihracatçı firmaların temsilcilerine tanınan yeşil pasaport hakkına ilişkin ihracat limiti 1 milyon USD’den, 500.000 USD’ye indirilmiş oldu.
Bununla birlikte, kamu görevlilerinden farklı olarak, hususi damgalı pasaport alma hakkı bulunan firma ve tüzel kişiliğin sahipleri, ortakları veya çalışanlarının eş ve çocukları yasal olarak bu haktan faydalanamamaktadır.
Buna ilave olarak, 7188 sayılı kanunla, 24 Ekim 2019 tarihinden itibaren, “Baro levhasına kayıtlı ve en az 15 yıl kıdemi bulunan avukatlara” da hususi damgalı pasaport verilebilecek, ancak buna ilişkin usûl ve esaslar, İç İşleri Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenecek.
Yeşil Pasaport Nasıl Alınır?
Hususi Pasaport işlemleri yurtiçinde sadece Il Emniyet Müdürlüklerinde yapılmaktadır.
Başvuru randevusu hakkında detaylı bilgiye https://epasaport.egm.gov.tr/ adresinden veya +90 312 462 91 46 ve 47 no’lu telefonlar aracılığı ile ulaşılabilmektedir.
Normal (umuma mahsus) ve bordo renkteki pasaport başvurusunda istenen belgelere ek olarak yeşil pasaportu alabilecek durumda olan kişilerin bu statülerini ispatlayan belgelerin aslını bağlı oldukları kurumdan onaylı (mühürlü ve kaşeli) ve ıslak imzalı biçimde ibraz etmeleri gerekmektedir.
İl Emniyet Müdürlüğü’ndeki görevli başvuru sırasında bu belgedeki onay ve imzaları, kendilerine ilgili kurumlardan her yıl gönderilen imza sirküleri ile karşılaştırarak başvuruyu onaylar.
Son ve çok önemli bir gelişmeye göre; 3152 sayılı kanunun geçici 11. maddesi ve 2017/11163 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, pasaport türleri arasında herhangi bir ayırım yapılmadığından, hususi pasaportlar dahil tüm pasaportlara ilişkin işlemler, 2 Nisan 2018 tarihinden itibaren nüfus müdürlüklerinden gerçekleştirilecek.
Elektronik ortamdaki başvurular ise 30 Mart 2018 tarihinden itibaren yalnızca “randevu.nvi.gov.tr” web adresi üzerinden yapılabilecek.
Tahmini Olarak Kaç Kişi Bu Ayrıcalığa Sahip?
Yeşil pasaport alımlarına tartışma konusu yapılanlar, sayılarının çokluğundan dolayı elbette 1., 2. ve 3. derecede bulunan memurlar olmaktadır.
Konu hakkında net bir bilgiye ulaşamadım ancak ülkemizde yeşil pasaporta hak kazanmış (ailesiyle birlikte) 3 milyon vatandaş olduğu ve bunlardan 1 milyona yakınının söz konusu hakkını kullanarak pasaportunu temin ettiği tahmin ediliyor (Kaynak Emniyet Genel Müdürlüğü, 2012).
Dolayısıyla, yeşil pasaport alma hakkı olanların kabaca nüfusun %4’lük bir bölümünü kapsadığını, bununla birlikte toplam nüfusumuzun en iyimser tahminle % 20’sinin pasaport aldığını varsaydığımızda; yeşil pasaportların, toplam pasaport sayısının %7’sinden fazla hatta biraz zorlamayla % 10’luk bir orana tekabül ettiğini söyleyebiliriz.
Yeşil Pasaportun Dünyada Başka Örneği Var mı?
Yeşil pasaportun hiç bir ülkede örneği olmadığını iddia edenlere cevap verebilmek amacıyla Wikipedia üzerinde yaptığımız araştırmada, pasaport türlerinin genel ayrımında “hususi (special) pasaport” diye bir kavrama rastlamıyoruz, ancak ülkeler bazında derinleştiğimizde Kanada gibi gelişmiş bir ülkenin bile kendi kamu görevlilerine böyle bir pasaport verdiğini ve renginin de “Yeşil” olduğunu görüyoruz.
Kapak tasarımı ve yapısı bizim yeni pasaportumuzla büyük benzerlik taşıyor. “Special” başlığıyla bazı kamu görevlilerine özel hususi pasaport düzenleyen diğer ülkelerden tespit edebildiklerim şunlar:
Brezilya, Kuveyt ve Tunus (Tunus’un rengi yeşil değil ve bizdeki gri hizmet pasaportunun benzeri).
En azından yalnız olmadığımızı öğrendik.
Dışişleri Bakanlığı’nın buraya linkini aldığım bilgilendirme sayfasını incelerken, bazı ülkeler nezdinde yeşil pasaportu resmi pasaport sınıfına sokmayı başardığını, bazı ülkelerin ise ayrım yapıp bu pasaportu normal pasaportla bir tutarak vize uyguladığını görüyoruz.