Havalimanı işletmeciliği, yüksek sabit maliyetlerle yürüyen bir iş.

Pist, terminal, güvenlik altyapısı, yer hizmetleri, enerji ve bakım gibi kalemler günün her saatinde maliyet üretirken operasyon hacmi gün içinde ciddi dalgalanmalar gösterebiliyor.

Dünyanın en yoğun aktarma merkezlerinde bile nispeten sakin saatler yaşanıyor.

Daha küçük bölgesel havalimanlarındaysa bu “sessiz zamanlar” çok daha belirgin hale geliyor. Bu sebeple planlama ekiplerinin çözmesi gereken temel sorunlardan biri şu: Günün boş kalan saatleri nasıl doldurulur ve kapasite kullanımı nasıl azamiye çıkarılır?

Bu soruya son dönemde dikkat çekici bir yanıt veren örneklerden biri Londra Gatwick Havalimanı (LGW).

Gatwick, 2024 yılında 43,2 milyon yolcuya hizmet verdi ve yaklaşık 261 bin uçak hareketi kaydetti.

2000 yılında yolcu sayısının 26,8 milyon olduğunu düşünürsek, tek pistli yapısının sürmesine karşın Gatwick’in nasıl bir performans artışı elde ettiğini anlamak kolayca mümkün.

OAG’nin planlanan tarifeli uçuş verisine dayanan çalışması, Gatwick’in tek pistle kapasite sınırına doğru ilerlerken gün içi boşlukları nasıl başarıyla doldurduğunu somut biçimde ortaya koyuyor.

Dönelim OAG analizine.

05:00 – 23:00 aralığında yılın en yoğun gününde saatlik kalkış sayılarına bakınca, büyümenin yalnızca yeni havayollarından değil, mevcut taşıyıcıların yeni hat açmaları ve uçuş sayılarını artırmalarından geldiği sonucu çıkıyor.

easyJet, Wizz Air ve British Airways gibi oyuncuların kapasite planlaması, kalkışların gün içine daha yaygın biçimde dağılmasına katkı sağlıyor.

En çarpıcı örnek sabah 06:00 zirvesi.

2000’de bu saatte Tenerife, Brüksel, Faro, Edinburgh ve Paris’e yalnızca 5 kalkış varken bu yıl aynı saat diliminde 36 kalkış planlanmış. Bunu 27 adedi easyJet’e ait seferler.

Aynı dönemde, günlük toplam kalkış sayısı 301’den 439’a çıkmış. Bu da tarifeli trafikte yüzde 46 artış anlamına geliyor.

Kalkıştaki büyüme net olsa da varış tarafında görünüm aynı değil. Bunun sebebi, Gatwick’te varışların gün içine izinli olsa bile gece geç saatler ve sabah erken saatlerde kısıtlamalara tâbi olması.

Burada daha önemli belirteç, havalimanının pazar yapısındaki değişim.

2000’de Gatwick, ABD çıkışlı uçuşlarda önemli bir varış noktasıyken, bugün daha fazla “yerel çıkış talebine” hizmet eden bir havalimanına evrilmiş durumda.

Bu dönüşüm, sabah erken saatlerdeki varış sayılarında da görülebiliyor. 05:00 – 08:00 aralığında bu yıl 39 varış varken 2000’de aynı aralıkta 67 varışın gerçekleşmiş.

Öte yandan günün geç saatleri, havalimanı kapasitesinin kullanımı açısından son derece önemli hale gelmiş.

2000’de günün en sakin saatlerinden olan 22:00 ve 23:00’te yalnızca 4 varış planlıyken bugün aynı iki saatte 59 uçak geliyor. Bu artış, sadece pist kapasitesini değil yer hizmetleri, bagaj operasyonu ve vardiya planlamasını da doğrudan etkileyen bir dönüşüm.

Ayrıca Gatwick’in bu yılki en yoğun saatinin 13:00 – 14:00 dilimi olacağını (54 uçuş) ve 2000’deki 12:00 zirvesiyle benzer ölçek olsa da uçuşların uç nokta dağılımının artık çok daha Avrupa ağırlıklı olduğu vurgulamadan geçmeyeyim.

Bu tablo, havalimanı operasyon planlaması açısından iki mesaj veriyor.

Birincisi, tek pistli bir havalimanında kapasite artışı yalnızca daha fazla slot meselesi değil. Gün içi boşlukları doğru ürünlerle doldurmak, turnaround sürelerini sıkılaştırmak ve tarifeyi daha dengeli bir profile taşımak gerekiyor.

İkincisi ise böyle bir optimizasyonun bir noktadan sonra tavan yaptığı gerçeği. Gatwick artık tek pistle daha fazla uçuşun yönetilemeyeceği bir seviyeye ulaşmış gibi görünüyor.

Boşlukları Yönetmek Neden Bu Kadar Kritik?

Gatwick örneği, havalimanlarının gelir modeline de doğrudan temas ediyor.

Havacılık (Aeronautical) gelirleri, slot ve hareket kapasitesiyle yakından ilişkiliyken, havacılık dışı (non-aeronautical) gelirlerin önemli kısmı yolcu akışının gün içine dağılımından etkileniyor.

Perakende, yiyecek – içecek, otopark ve diğer ticari birimlerde verim, yalnızca toplam yolcu sayısından değil, yolcunun günün hangi saatinde terminale yayıldığından da etkileniyor.

Gatwick’in yolcu ve uçuş sayısı verileriyle birlikte ortalama doluluk ve koltuk arzı gibi göstergeler de bu ölçeği destekliyor.