Uçağa binen ilk Türk kadını kim; biliyor musunuz?
Bu sorunun cevabını bulabilmek için, Osmanlı Devleti’nin son yıllarındaki İkinci Meşrutiyet dönemine geri gitmemiz gerekiyor.
23 Temmuz 1908 tarihinde ilan edilen meşrutiyetin ardından, toplumun bir çok katmanında olduğu gibi, kadınlar arasında da hareketlilik başlamıştı.
Çeşitli örgütlerin bünyesinde bir araya gelen kadınlar, daha fazla hak ve özgürlük için mücadele ediyordu.
Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet adlı kitapta bir Türk kadınının ilk kez uçağa binmesiyle ilgili şu satırlar bulunuyor:
“Bu dönemde kadınlar, her işi yapabileceklerini; erkeklerle olduğu kadar batılı kadınlarla da eşit yeteneklere sahip olduklarını kanıtlamak için ilginç girişimlerde bulunmuşlardır.
Bunlardan biri de Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti üyesi ve Kadınlar Dünyası Dergisi yazarı Belkıs Şevket’in 1 Aralık 1913 tarihinde Fethi Bey’in kullandığı bir uçakla, “şark kadınlarının da garblı hemcinslerinden geri kalmayacaklarını ispat için” uçmasıdır.
Derginin 13 Aralık 1913 tarihli bir sayısında, Pakize Sadri’nin, Belkıs Şevket’i yolcu değil pilot; kendisini ise onun uçağına binen bir yolcu olarak hayal ettiği kurgusal bir anlatıya yer verilmiştir.
Bu olay, Belkıs Şevket’in Fethi Bey’in kullandığı askerî uçakla İstanbul üzerinde kısa bir süre uçması ve bu arada adı geçen cemiyetin üyesi olan kadınların “Kadınlar Dünyası” adlı bir uçak alarak orduya hediye etme girişiminden ibarettir.
Yürütülen kampanyada yeterli para toplanamamış ve bu girişim de iyi niyetli bir çaba olmaktan öteye gidememiştir.”*
*Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet, İstanbul, 2009, 1.Baskı, Sayfa 211
Uçakla Seyahat Eden İlk Türk Kadın
Gelin şimdi hep birlikte, 1 Aralık 1913 Pazartesi günü neler yaşandığına kısaca bir bakalım.
Belkıs Şevket Hanım, o gün sabah saat 11:00’de dernek başkanı ve üyelerle birlikte otomobille Yeşilköy’e hareket etmiştir.
Saat 13:00’te Safraköy Meydanı’nda okul müdürü ve subayları tarafından karşılanarak ağırlanmıştır. Yerli ve yabancı basın mensupları ile halktan da bir hayli izleyici bu şenliğe katılmıştır.
Belkıs Şevket, beraberce geldiği babasının elini öptükten sonra “Osmanlı” adını taşıyan tayyareye binmiştir.
Üsteğmen Fethi Bey’in idare ettiği bu tayyare, saat 15:14’te havalanmış ve yaklaşık 200 metrelik bir yükseklikte uçuşuna devam ederek, İstanbul – Şişli – Hürriyet Abidesi – Üsküdar – Kadıköy güzergâhını takip etmiştir.
Uçuş, 43 dakika sürmüştür.
Türk kadınları, fırsat tanınması halinde her türlü işi hakkıyla yerine getirebileceklerini ispat etmiş ve Belkıs Şevket Hanım bu cesur girişimiyle gelecek nesil Türk Kadınlarına en büyük mesajı vermiştir.
Neticede Belkıs Şevket Hanım, bir uçakla seyahat eden ilk Türk kadını unvanını kazanmıştır.
Dernek bu uçuşla yalnızca Türk kadınının propagandasını yapmakla yetinmeyip aynı zamanda orduya bir uçak hediye edebilmek için para yardımı sağlayabilme amacını da gütmüştür. Ancak yukarıda da belirttiğim üzere, maalesef bu hedefe ulaşılamamıştır.
Öte yandan, ilk Türk kadın pilotumuz, eğitimini Vecihi Hürkuş Pilot Okulu’nda tamamlayarak 1933 yılında pilotluk brövesini almış olan Bedriye Tâhir Gökmen‘dir.
İlk Türk savaş uçağı pilotumuz, herkesçe bilindiği üzere, Sabiha Gökçen‘dir.