Ä°ran’a Uçak Satışı: Boeing’e Hayır, Airbus’a Evet!

Ä°ran Air’e ait bir Boeing 747, Ä°stanbul Atatürk Havalimanı’nda – Temmuz 2007

Ä°ran, Airbus ve Boeing’in 2016 yılı başından bu yana resmî olarak uÄŸraÅŸtıkları yeni uçak sipariÅŸi konusunda gelinen son nokta belli oldu.

ABD, Boeing’in Ä°ran’a yeni uçak satmasını yasaklama yönünde giriÅŸimlerde bulunurken, Airbus’a 106 uçak için daha izin verdi.

ABD’nin, Avrupalı bir üretici olan Airbus’a izin verip vermeme konusunda nasıl bir rolü olabileceÄŸi aklınıza gelebilir.

Airbus’ın ürettiÄŸi uçakların içerisinde en az %10 oranında ABD menÅŸeli komponent bulunuyor oluÅŸu, ABD tarafından yasaklı listeye alınmış bir ülkeye uçak satışı iÅŸlemi için bu ülkeden izin alınmasını gerektiriyor.

Her ne kadar Airbus’a Ä°ran’a uçak satışı konusunda yeÅŸil ışık yakılmış olunsa da, söz konusu kararın artık son günlerini yaÅŸamakta olan Obama yönetimi tarafından alındığını ve ABD’nin yeni baÅŸkanı Trump’ın bu kararı kolaylıkla tersine çevirebileceÄŸi akıllardan çıkarılmamalı.

Seçim kampanyası sırasında Trump’ın, ABD ile Ä°ran arasında 2015 yılında yapılan nükleer anlaÅŸmayı iptal edeceÄŸini vaat ettiÄŸi düşünüldüğünde, Airbus’a verilen uçak satışı izninin de tehlike de olduÄŸu söylenebilir.

Kasım ayı başında Ä°ran ile Airbus’ın, 17 uçağın satışı için bir ara yol bulduÄŸu açıklanmıştı.

Bunun için bir leasing firması üzerinden ilk 17 adet uçağın teslim edilmesi noktasında el sıkışılmıştı.

Aracı firmanın kim olduğu resmen açıklanmazken, Reuters’in ulaştığı kaynaklar Birleşik Arap Emirlikleri merkezli Dubai Aerospace firmasını işaret ediyordu.

Söz konusu anlaşma çerçevesinde önce leasing firması uçakları Airbus’tan satın alacak ve daha sonra İran’a kiralayacaktı.

Taraflar arasındaki hesaplaşmanın, sektör genelinde yaygın olarak kullanılan Amerikan Doları yerine, Euro para birimi kullanılarak yapılacağı vurgulanıyordu.

Yukarıda belirttiÄŸimiz ve ABD tarafından Airbus’a verilen Ä°ran’a uçak satma izni ise, bu 17 uçaÄŸa ilave olarak tahsis edilmiÅŸ durumda.

Böylece Airbus, Ä°ran’a toplamda 123 (17 + 106) uçak satabilme iznini almış oldu.

İran’ın Uçak Satın Alma Hikâyesi

Kısaca hatırlamak gerekirse; İran ilk olarak 2015 yılı içerisinde Rus Sukhoi firması ile Superjet 100 tipi uçak için anlaşmaya varmıştı.

2016 yılının başında ise İran, 118 adetlik büyük bir Airbus siparişi vermişti.

Bu sipariş dahilindeki ilk sekiz adetlik teslimatın A320 ve A330 tipi uçaklardan oluşması ve 2016 yılının sonuna kadar gerçekleşmesi bekleniyordu.

Bunu, 40 adetlik ATR siparişi izlemişti. ATR firması, bir Fransa – İtalya ortak girişimi.

Akabinde, uçakların teknik bakım ihtiyacına yönelik olarak İran ile Lufthansa Technikarasında bir anlaşma imzalanmıştı.

Air France, yıllar sonra Tahran uçuşlarını yeniden başlatırken, British Airways de Eylül ayının başında İran pazarına geri dönüş yapmıştı.

Tüm bunlar olurken İran Sivil Havacılık Kurumu, Kanadalı muhattapları nezdinde resmî başvuruda bulunarak, bu iki ülke arasındaki sivil uçuşların başlaması için talebini iletmişti.

Haziran ayında, Boeing ile İran anlaşmaya varmış ve İran, Boeing’ten, 4 adet Boeing 747-8, 15 adet Boeing 777-9, 15 adet Boeing 777-300ER, 6 adet Boeing 737NG ve 40 adet Boeing 737 MAX alımı yapmaya karar vermişti.

Buna ilave olarak kiralama yöntemiyle 29 adet Boeing 737NG alınacak ve böylece satın alınacak uçak sayısı 109 adet olacak.

Boeing siparişini takip eden günlerde ise İran, Japon Mitsubishi Heavy Industries firması ile 20 adet bölgesel jet alımı için anlaşmaya varmıştı. Satın alınacak bu uçakların, Aseman Airlines tarafından İran iç hatlarında kullanılması planlanıyordu.

En son aşamada ise, İran pazarına hızlı bir giriş yapmayı hedefleyen Brezilyalı üretici Embraer, yolcu uçaklarını İranlı havayolu şirketlerine tanıtmak amacıyla ülkeyi ziyaret etmişti.