Yerden yükseldikçe, daha fazla kozmik radyasyona maruz kalıyoruz.
Uçağın hangi bölümünde radyasyon oranı düşük?
Güneş ve uzay kaynaklı kozmik radyasyon, ışık hızına yakın yani saniyede 300 bin kilometre hızla ilerliyor. Uzayı kat ederek dünyaya ulaşıyor.
Ama atmosfer süzgeç görevi görüyor. Kozmik radyasyonu engelleyerek yeryüzün etkilemesini önlüyor.
Yüksek irtifalarda atmosfer katmanının daha ince olması nedeniyle, radyasyon tam süzülemiyor. Bu nedenle deniz seviyesine göre uçakta alınan radyasyon oranı çok daha yüksek.
Kozmik radyasyonla ilgili son araştırma, Kaliforniyalı öğrenciler tarafından yapıldı.
Uzaya yolladıkları balonlarla kamuoyunun tanıdığı ‘Earth to Sky Calculus’ ekibi geçtiğimiz ay ABD’de farklı uçuşlara katılarak ölçüm yaptı.
İşte sonuçlar:
Radyasyon, Yükseldikçe Artıyor
Deniz yüzeyinde radyasyon 0,3 mikro Sievert (mSv). Radyasyon, kalkıştan kısa bir süre sonra uçağın tırmanmasıyla birlikte katlanarak artıyor.
30 Kat Fazla
En yüksek radyasyon, yolcu uçaklarının üst uçuş seviyelerinde görülüyor. Örneğin 39 bin feet yani yaklaşık 11 bin 880 metredeki radyasyon, yerdekinin yaklaşık 30 katına kadar yükselebiliyor.
Uçuş Süresi ve Rota Etki Ediyor
Kozmik radyasyona uçuş yüksekliğinin yanı sıra, uçuş rotası da etki ediyor. Kutuplara çıktıkça, radyasyon artıyor. Havada kalış süresi ve güneşteki tepkimeler de oranları etkiliyor.
Kabinde Koruma Yok
Uçak kabinlerinde kozmik radyasyona karşı herhangi bir koruma bulunmuyor.
Etkisi, Röntgen Çektirmeye Eşit
11 bin 800 metrede yapılan dört saatlik uçuşta alınan radyasyon, diş röntgeni çekilirken alınan radyasyona eşit. Ancak 12-13 saatlik kutuplara yakın bölgeden yapılan uçuşta ise göğüs filmi çektirmiş kadar radyasyon alıyorsunuz.
Uçağın Arka Tarafında Daha Düşük
Sonuçlar göre uçağın ön tarafındaki radyasyon daha yüksek. Arkaya gittikçe oran düşüyor. En düşük oranlar, arka taraftaki mutfak ve tuvaletlerde ölçüldü.
Zararı Ne Kadar?
Kozmik radyasyonun en büyük etkisi uçuş ekiplerinde. Ayda ortalama 100 saat uçan pilot veya kabin memurlarında kalp, çeşitli sindirim ve sinir sisteminde dejeneratif hastalıklar yol açabiliyor.
Kozmik radyasyonun katarakt riski de var. Kanserde konusunda yapılan araştırmalar ise gelişme riskinin uçuş ekiplerinde daha fazla olduğunu gösteriyor. Buna kozmik radyasyon kadar diğer faktörler de etki ediyor.
Hamile Kadınlar Dikkat!
Uçakta daha az radyasyon almak için gece uçuşlarını tercih edebilirsiniz. Risk oranı, gebelerde daha yüksek. Bebeğin DNA yapısına zarar verebiliyor.
Uzmanlar, etkinin azaltılması için gebelerin daha fazla antioksidan tüketmesini tavsiye ediyor. En çok antioksidan da yeşil sebze ve meyvelerde bulunuyor.
Sinsi Tehlike
Radyasyonu göremezsiniz ve hissedemezsiniz.
Radyasyon yani ışınım bir kaynaktan çevreye parçacık akışı ya da dalga biçimindeki enerji salınımı olarak tanımlanıyor. Saniyede 300 bin kilometre hızla hareket eden radyasyon, kısa vadede yayılırken rastladığı hücreleri tek tek öldürüyor.
Uzun vadede ise hücreler üzerinde moleküler değişiklikler yaparak mutasyon ile bunların kalıtsal olarak diğer kuşaklara aktarılmasına neden oluyor.