Havayolu 101 ekibi olarak iki hafta önce gerçekleştirdiğimiz İstanbul – Bangkok seyahatinde, uçak içerisindeki uçuş bilgisi ekranda belirtilen sürat öyle seviyelere çıktı ki, işin aslını bilmeyenler için bu durum bir hayli şaşırtıcıydı.
Seyahat esnasında çektiğimiz fotoğraf, Boeing 777-300ER tipi uçağın yer hızının saatte 1.088 km’ye ulaştığı âna denk geldi.
Bundan 10 dakika kadar sonra, uçağın yer hızı 1.167 km’ye kadar yükseldi. Ses hızının saatte 1.225 km olduğunu bilenler için oldukça heyecan verici bir hız.
Ama yer hızı ile hava hızı kavramlarına aşina olanlar için oldukça sıradan bir durum.
Nasıl mı?
Kısaca açıklamaya çalışayım.
Hava hızı (air speed), uçağın havaya göre olan hızını belirtiyor.
Yer hızı (ground speed) ise, uçağın yere göre olan hızını.
Yani yer hızı kavramını formül halinde en basit bir biçimde ele alırsak, [uçağın hızı + hava akımlarının hızı] şeklinde yazmamız gerekiyor.
Dolayısıyla, havanın akış yönünün uçakla aynı olduğu durumlarda rüzgâr, toplam hava hızına müspet yönde katkıda bulunurken, havanın akış yönüyle uçağın seyir yönünün birbirlerine ters olduğu anlarda durum tam aksi oluyor.
Bu yüzden, mesela, uçak 950 km hızla seyrederken, hızı 200 km olan ve tam olarak kuyruk tarafından esen bir hava akımının içine girdiğinde, kabin içi bilgilendirme ekranlarındaki yer hızı ibaresinin karşısında 1.150 km/saat gibi bir rakamı görmek son derece olağan.
Tersi durumda ise 950 – 200 = 750 km gibi bir yer hızı hesaplanabilir. Aşağıda, yine bir THY uçuşunda çektiğim ve sürat bilgisinin de yer aldığı videoyu izleyebilirsiniz.
Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucunda, hava akımları genel olarak batıdan doğuya doğru hareket ediyor.
Bunun neticesinde, İstanbul’dan Bangkok’a giden bir uçak bu mesafeyi 8,5 saatte kat ederken, dönüşte aynı mesafe ancak 10 küsur saatte aşılabiliyor.
Özellikle İran ile Hindistan arasındaki bölgede bu yüksek hızlı hava akımlarına rastlamak mümkün.
Uçakların doğuya doğru yapılan uçuşlarda neden daha hızlı yol aldığını bu linkte yer alan yazımda ayrıca anlatmıştım.
Jet Stream adı verilen yüksek hızlı hava akımlarının nasıl oluştuğunu anlatan bir video parçasını da aşağıda inceleyebilirsiniz.