Havada yaşanan her kaza ayrı bir trajedi ihtiva eder.
Yolcu uçaklarının askerî yöntemlerle düşürülmesi ise belki de “trajedi-ötesi” olarak nitelendirilebilir.
Sivil havacılık tarihine baktığımızda, 1930’lardan günümüze, bu şekilde 30’a yakın saldırının meydana geldiğini görüyoruz.
Şimdi bunların arasından en fazla ses getiren dört olaya kısaca değinelim.
(Son güncelleme tarihi: 17 Temmuz 2023)
Korean Air (KE 007)
1 Eylül 1983 tarihinde Anchorage (Alaska) – Seul (Güney Kore) seferini icra etmekte olan KE 007 uçuş sayılı Boeing 747 tipi bir Korean Air uçağı, pilotlarının art arda yaptığı hatalar sonucunda Sovyetler Birliği (SSCB) hava sahasını iki kez ihlal etmişti.
Bu duruma müdahale etmek üzere kalkan Su-15 tipi Sovyet savaş uçakları, yapılan ikazlara rağmen rotasını değiştirmeyen Boeing 747′yi iki füze göndererek düşürmüştü.
Uçakta bulunan 23 mürettebat ve 246 yolcu hayatını kaybederken Batı dünyası ayağa kalkmış, dönemin ABD başkanı Ronald Reagan yaptığı hiddet dolu açıklamada SSCB’yi bir “şer imparatorluğu” (evil empire) olarak tanımlamıştı.
Iran Air (IR 655)
Bu menfur olayın üzerinden beş yıl geçmeden, 3 Temmuz 1988′de, bu kez Basra Körfezi semalarında benzer bir trajedi yaşanmıştı.
İran’ın Bender Abbas kentinden Dubai’ye uçmakta olan, Iran Air’e ait Airbus A300 tipi bir uçak, ABD Deniz Kuvvetleri’ne ait savaş gemisi USS Vincennes tarafından gönderilen güdümlü bir füze ile düşürülmüştü.
IR 655 sefer sayılı uçakta bulunan 16 mürettebat ve 274 yolcudan kurtulan olmamıştı.
Bu elim olay cereyan ettiğinde USS Vincennes, İran kara sularını ihlal etmekteydi.
Düşürülen uçak ise İran hava sahasındaydı ve normal rotasında seyretmekteydi.
Dönemin ABD Başkan Yardımcısı George Bush, Birleşmiş Milletler’de bu saldırıyla ilgili olarak yapılan özel oturumda ülkesi adına özür dilemeyi reddetmişti.
Mazereti ise bu olayın “bir savaş ortamında” meydana gelmesiydi.
Bundan beş yıl önce meydana gelen Korean Air uçağı olayında mangalda kül bırakmayan ABD Başkanı Reagan da sorumluluk kabul etmiyor; hatta bu olaydan dolayı İran’ı suçluyor, meydana gelen can kayıpları için ise “üzgün” (we are sorry) olduklarını açıklıyordu.
Bu olay için hiç bir zaman özür dilemeyen ABD yönetimi, İran ile 1996 yılında varılan anlaşma sonrasında toplam 61,8 milyon USD tazminat ödemeyi kabul etmişti.
Siberia Airlines (S7 1812)
11 Eylül saldırıları henüz çok tazeyken, yeni bir saldırı haberi Karadeniz’den gelmişti.
Takvimler 4 Ekim 2001 tarihini gösterirken, Siberia Airlines’ın Tupolev Tu-154M tipi yolcu uçağı (RA-85693), Tel Aviv – Novosibirsk seferini (S7 1812) yapmaktaydı.
Uçak, deniz seviyesinden 11.000 metre yükseklikte, Fatsa’nın 140 km kadar kuzeyinde Karadeniz üzerinde uçmaktayken, radar ekranından kaybolur.
Olay sonrası gerçekleştirilen soruşturmada, bölgede Rus ordusuyla birlikte tatbikat yapan Ukrayna ordusunun, S-200 tipi yerden-havaya fırlatılan bir füzeyle Rus yolcu uçağını düşürdüğü ortaya çıkar.
Uçaktaki yolcu (66 kişi) ve mürettebatın (12 kişi) tamamı hayatını kaybeder.
Malaysia Airlines (MH 17)
Yakın tarihimizin en fazla ses getiren olaylarından bir diğeri, Malaysia Airlines’a ait Boeing 777 tipi bir uçağın Ukrayna semalarında vurularak düşürülmesidir.
17 Temmuz 2014 tarihinde meydana gelen saldırı sırasında MH 17 sefer sayılı uçak, Amsterdam – Kuala Lumpur seferini yapmaktaydı.
15 mürettebat ve 283 yolcudan kurtulan olmamıştır.
Yapılan soruşturmanın ardından, uçağın yerden fırlatılan bir füze ile vurulduğu ve söz konusu füzenin, Ukrayna’nın doğusundaki, Rusya’nın kontrolünde bulunan bölgeden ateşlendiği sonucuna varılmıştır.
Ancak bölgedeki hiç bir taraf, olayla ilgili sorumluluğu kabul etmemiştir.
Ukraine International Airlines (PS 752)
Ukraine Airlines’a ait Boeing 737-800 tipi bir uçak, 8 Ocak 2020 tarihinde Tahran – Kiev seferini icra etmek üzere İmam Humeyni Havalimanı’ndan kalkışından iki dakika kadar sonra havada alev alarak düşmüştü.
Kazada, uçakta bulunan 167 yolcu ve 9 mürettebat olmak üzere toplam 176 kişi hayatını kaybetmişti.
İlk aşamada olayın bir füze saldırısı sebebiyle meydana geldiği iddialarını reddeden İran, daha sonra bunu kabul etmek zorunda kalmışı.
İranlı yetkililer, olaydan üç gün sonra yaptıkları bir açıklamayla, Ukraine Airlines’a ait uçağın, Tor adlı füze sistemiyle yanlışlıkla vurarak düşürdüklerini itiraf etmişlerdi.